________________
૧૮૧
છે એમાં જરાપણ વિરોધ જેવુ નથી. ( ૨ )
વિવેચન—ક્ષણે ક્ષણે ઉત્પાદ વ્યય અને ચૈત્ય એ ત્રણે લ ક્ષણે કરીને છએ દ્રશ્યના પરીણામ થાય છે. હવે કાઇ કહે કે જ્યાં ઉત્પાદ તથા નાશ છે ત્યાં ધાન્ય નથી, અને જ્યાં ધ્રાન્ય છે ત્યાં ઉત્પાદ તથા વ્યય નથી, જયાં છાયા છે ત્ય તાપ નથી અને તાપ છે ત્યાં છાયા નથી તેવી રીતે ઉત્પાદ, ન્યય અને ધાન્ય એકજ સ્થળે રહ્યાં શકે નહિ. આ શ’કાના ઉ-તરમાં સમજવાનું કે જેમ ઉષ્ણુ તથા શીત સ્પર્શ પરસ્પરના પરીહારથી ક્રમવાર અગ્નિી તથા જળમાં દેખાય છે અર્થાત્ એક ખીજાના ત્યાગથી ઉષ્ણુ પ અગ્નિમાં અને શીત સ્પર્શ જળમાં દેખાય છે અને તે અને સ્પર્શના કાઇપણુ એક સ્થાનમાં સંગ્રહ કરાંએ તે વિરુધ આવે છે પરંતુ આ સ્થળે તા સર્વાં લક્ષણ એક વસ્તુ માં પ્રત્યક્ષ રૂપથી દેખાય છે અને એક બીજાને દૂર કરવાથી કોઇપણ એક પટ્ટા માં કેવળ એક ઉત્પાદ વ્યય અને દ્રાવ્ય એ ત્રણે લક્ષણ પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી દેખાતું નથી તેા પછી આ વિરોધ કેવી રીતે કહી શકાય? માત્ર અનાદિકાળની એકાંતની વાસનાથી પ્રાણી પરસ્પર વિરોધ દેખે છે પરંતુ પરમાથ થી જો વિચા ૨ ક૨તા કાઇપણ જાતના વિરેધ નથી, કેમકે સમયના નિશ્ચયથી
