________________
૧૭૩
ભાવાર્થ માટે ભાગમાં જે પ્રમાણે કહેલું છે કે “નિશ્ચય નય તત્વાર્થને કહે છે અને વ્યવહાર નય મનુષ્યનું કહેલુકહે છે. તેને નિશ્ચય પૂર્વક સ્વીકાર કરે જોઈએ (૨૧)
વિવેચન–એથી કરીને ભાષ્ય એટલે વિશેષાવશ્યક્યાં વ્યવહાર અને નિશ્ચયનયના જે લક્ષણે છે તેને નિશ્ચય પુર્વક આદર કરવું જોઇએ. ભાષ્યમાં નિશ્ચય અને વ્યવહારના લક્ષણ આ પ્રમાણે કહયા છે. નિશ્ચય નય છે તે તે તત્વાર્થનેજ કહે છે એટલે યુિક્ત પુર્વક જે અર્થ સિદ્ધ છે તેને જ કહે છે અને વ્યવહાર નય તે લેકેને જે ઈષ્ટ છે તે કહે છે કારણકે લેકેને જે અભિમત છે તેજ વ્યવહાર કહેવાય છે માટે વ્યવહાર છે તે પ્રમાણે ભૂત નથી પણ તનસ્વાર્થના જે ગ્રાહક છે તેજ પ્રમાણ ગણી શકાય છે પ્રમાણુના સંપૂર્ણ તત્વાર્થ ગ્રહણ કરાવવાવાળો નિશ્ચય નય છે અને પ્રમાણુના એક દેશ તત્વાર્થ ને ગ્રહણ કહે છે તેતે વ્યવહાર કહેવાય છે, નિશ્ચય અને વ્યહારને આ પ્રમાણે વિવેક છે, બાકી વ્યવહાર અને નિશ્ચય નય ના વિષયને ભિન્ન જ છે. માટે આ પ્રમાણે નિશ્ચય અને વ્યવહારને સમજવા જોઈએ.
