________________
(હવે પાંચમે ભેદ કહે છે.) તેહ અશુધ્ધ વલી પાંચમ
વ્યય ઉતપતિ સાપે ઉત્પાદ વ્યયધુવ એકે
સમયે દ્રવ્ય જીમ પેરે—જ્ઞાનાકા ભાવાર્થ—ઉત્પત્તિ અને નાશની અપેક્ષાથી અશુદ્ધ દ્રવ્યાર્થિકનય નામને પાંચમે ભેદ કહે છે કારણ કે આત્મા દ્રવ્ય એકજ સમયે ઉત્પાત, વ્યય અને દૈવ્ય યુક્ત છે. [૧૪]
વિવેચન—દ્રવ્યાર્થિક નયને પાંચમે ભેદ ઉત્પતિ અને નાશની અપેક્ષા રાખવાવાળો હોવાથી અશુદ્ધ દ્રવ્યાથિક નામે છે કારણ કે એકજ સમયમાં દ્રવ્યને ઉત્પાદ, વ્યાં અને ધ્રુવ થાય છે. કેઈ કહેશે કે એક જ વખતે એ ત્રણે ઉત્પાદ ચય દૈવ્ય સ્વરૂપ એકજ પદાર્થમાં કેવી રીતે થઈ શકે છે? તે તેને જવાબ એ છે કે સુવર્ણ દ્રવ્યમાં કડાની ઉત્પતિ થા ય છે તે જ સમયે પુર્વ પર્યાય જે કેયૂર [ બાજુબંધ] તેને નાશ થાય છે પણ એ બને પુર્વાપર પર્યાયમાં સુવર્ણ તે એક ધ્રુવ [ નિત્ય] સ્વરૂપથી વિદ્યમાન છે. વળી ઉત્પાદ, વ્યય
