________________
સમયસાર : આત્મખ્યાતિ
मिच्छत्तं जइ पयडी मिच्छाइट्ठी करेइ अप्पाणं । तह्मा अचेदणा दे पपडी गणु कारगो पत्तो ॥३२८॥ अहवा एसो जीवो पुग्गलदब्बस्स कुणइ मिच्छत्तं । तमा पुग्गलदव्वं मिच्छाइट्ठी ण पुण जीवो ॥३२९॥ अह जीवो पयडी तह पुग्गलदव्वं कुणंति मिच्छत्तं । तह्मा दोहियं कदं तं दोण्णिवि भुंजंति तस्स फलं ॥३३०॥ जह ण पयडी ण जीवो पुग्गलदव्वं करेदि मिच्छत्तं । तझा पुग्गलदव्वं मिच्छत्तं तं तु ण हु मिच्छा ॥३३१॥(चतुष्कम्) મિથ્યાત્વ પ્રકૃતિ આત્મા કરે, મિથ્યાદેષ્ટિ જોય; અચેતન પ્રકૃતિ તુજ મતે, ખરે ! કારક તો હોય ! ૩૨૮ જીવ આ પુદ્ગલ દ્રવ્યનું, જે મિથ્યાત્વ કરત; મિથ્યાદેષ્ટિ તો પુદ્ગલ - દ્રવ્ય ન જીવ હવંત. ૩૨૯ જો જીવ પ્રકૃતિ પુદ્ગલ, દ્રવ્ય મિથ્યાત્વ કરંત; બેયે કીધું બેય તે, ફલ તેનું ભુંજીત. ૩૩૦ ન જીવન પ્રકૃતિ પુદ્ગલ, દ્રવ્ય મિથ્યાત્વ કરંત;
તો પુદ્ગલ દ્રવ્ય મિથ્યાત્વ તે, મિથ્યા ખરે ! ન કરત? ૩૩૧ અર્થ - જો મિથ્યાત્વ પ્રકૃતિ આત્માને મિથ્યાદેષ્ટિ કરે છે, તો હારા મતે અચેતના પ્રકૃતિ ખરેખર ! કારક પ્રાપ્ત થઈ. ૩૨૮
અથવા આ જીવ પુદ્ગલ દ્રવ્યનું મિથ્યાત્વ કરે છે, તેથી પુદ્ગલ દ્રવ્ય મિથ્યાદેષ્ટિ હોય, નહિ કે જીવ ! ૩૨૯
હવે જો જીવ તથા પ્રકૃતિ પુદ્ગલ દ્રવ્યને મિથ્યાત્વ કરે છે, તો બન્નેએ કરેલું છે તેનું ફલ બન્ને ય ભોગવે છે ! ૩૩૦
હવે જો ન પ્રકૃતિ – ન જીવ પુદ્ગલ દ્રવ્યને મિથ્યાત્વ કરે છે, તો પુદ્ગલ દ્રવ્ય મિથ્યાત્વ હોય, તે શું ખરેખર ! મિથ્યા નથી? ૩૩૧
आत्मभावना -
ઃિ મિથ્યાવં પ્રતિઃ માત્માનં નિશ્ચાત્કૃષ્ટ રીતિ - જે મિથ્યાત્વ પ્રકૃતિ આત્માને મિથ્યાષ્ટિ કરે છે, તસ્માત મતના પ્રકૃતિ તે નવુ ારા પ્રાતા - તેથી (તો) અચેતના પ્રકૃતિ ખરેખર ! કારક - કર્તા પ્રાપ્ત થઈ ! થવા - અથવા જો પુષ નીવ: - આ જીવ પુતદ્રવ્યસ્ય મિથ્યાત્વ કરોતિ - પુદ્ગલ દ્રવ્યનું મિથ્યાત્વ કરે છે, તસ્મત પુલ્તદ્રવ્યું મિથ્યાવૃષ્ટિ: પુનર્નવઃ - તેથી (તો) પુદ્ગલ દ્રવ્ય મિથ્યાદિ, નહિ કે જીવ. મય • હવે જો નીવઃ તથા પ્રકૃતિઃ - જીવ તથા પ્રકૃતિ પુલૂતિદ્રવ્ય વિધ્યાવં તે - પુદ્ગલ દ્રવ્યને મિથ્યાત્વ કરે છે, તસ્મક્ દ્વાખ્યાં કૃતં - તેથી (તો) બેથી કરાયેલું તસ્ય છત્ત દ્વવારે મુંબતે - તેનું ફલ બેય ભોગવે છે. ગય - હવે જો ન પ્રકૃતિ ન નીવ: - ન પ્રકૃતિ - ન જીવ પુતદ્રવ્ય મિથ્યાત્વ કરોતિ - પુદ્ગલ દ્રવ્યને મિથ્યાત્વ કરતું, તસ્માન્ - તેથી (તો) પુતદ્રવ્ય મિથ્યાત્વે - પુદ્ગલદ્રવ્ય મિથ્યાત્વ, તલુ ન હતુ મિથ્યા - તે તો ખરેખર ! મિથ્યા નથી? II રૂતિ થી સાભાવના ll૩૨૮ll૩૨૬llરૂરૂનારૂ રૂા. (9) નીવ વ મિથ્યાત્વાદિમાવવર્મા: વર્તા . જીવ જ મિથ્યાત્વાદિ ભાવકર્મનો કર્તા છે, શાને લીધે ? તાવેતનપ્રવૃતિwાર્યત્વે - તેના - તે ભાવકર્મના અચેતન પ્રકૃતિના કાર્યપણામાં વેતનવાનુવંશાત્ - અચેતનપણાના અનુષંગને - પ્રસંગને લીધે. (૨) સ્વચૈવ નીવો નિશ્ચાત્યાદિમાવવM: વાર્તા - જીવ રવના જ - પોતાના જ - આત્માના
૬૧૪