Page Text
________________
સર્વ વિશુદ્ધ જ્ઞાન પ્રરૂપક નવમો અંકઃ સમયસાર ગાથા - ૩૧૬ આત્મખ્યાતિ ટીકાર્થ
અજ્ઞાની તો નિશ્ચયે કરીને - શુદ્ધાત્મજ્ઞાનના અભાવ થકી
સ્વ - પરના એકત્વ જ્ઞાનથી, સ્વ - પરના એકત્વ દર્શનથી અને સ્વ - પરની એકત્વ પરિણતિથી, પ્રકૃતિ સ્વભાવમાં સ્થિતપણાને લીધે - પ્રકૃતિ સ્વભાવને પણ અહંતાથી અનુભવતો, કર્મફલ વેદ છે :
‘અમૃત જ્યોતિ’ મહાભાષ્ય
અન્ય સંબંધી જે તાદાત્મ્યપણું છે તે તાદાત્મ્યપણું નિવૃત થાય તો સહજ સ્વભાવે આત્મા મુક્ત જ છે. એમ શ્રી ઋષભાદિ અનંત જ્ઞાની પુરુષો કહી ગયા છે, યાવત્ તથારૂપમાં શમાયા છે.''
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, અં. ૪૬૨, ૫૪૩ ઉત્થાનિકા કળશમાં સૂચવ્યા પ્રમાણે અજ્ઞાની કર્મફલ વેદે છે શાની વેદતો નથી, જાણે જ છે, એ વસ્તુનું આ ગાથામાં ગ્રંથન કર્યું છે અને તેની સંપૂર્ણ સાંગોપાંગ પ્રક્રિયા આત્મખ્યાતિ સૂત્રકર્તાએ અત્યંત સ્પષ્ટપણે સમજાવી છે.
આકૃતિ
પ્રકૃતિ સ્વભાવ સ્થિત અજ્ઞાની કર્મફલ વેદ
::
પણ જ્ઞાની તો નિશ્ચયે કરીને, શુદ્ધાત્મજ્ઞાનના સદ્ભાવ થકી સ્વ - પરના વિભાગ જ્ઞાનથી, સ્વ - ૫૨ના વિભાગ દર્શનથી અને સ્વ પરની વિભાગ પરિણતિથી, પ્રકૃતિ સ્વભાવમાંથી અપમૃતપણાને લીધે, શુદ્ધાત્મ સ્વભાવને એકને જ અહંતાથી અનુભવતો કર્મફલ ઉદિતને શેયમાત્રપણાને લીધે જાણે જ છે, પણ તેના અહંતાથી અનુભવવાના અશક્યપણાનેલીધે વેદતો નથી. ૩૧૬
-
જે અજ્ઞાની છે, તેને તો સર્વ પરભાવ - વિભાવથી રહિત એવા શુદ્ધ આત્માનું જ્ઞાન - અનુભવન હોતું નથી, એટલે શુદ્ધાત્મજ્ઞાનના અભાવને લીધે शुद्धात्मज्ञानाभावात् સ્વ પરની જૂદાઈ નહિ જાણતો તે સ્વ - ૫૨નું એકપણું જાણે છે, સ્વ - પરનું એકપણું દેખે છે અને સ્વ પરનું એકપણું પરિણમે છે. આમ સ્વ - પરનું એકપણું જાણવારૂપ એકત્વ જ્ઞાનથી, સ્વ - પરનું એકપણું દેખવારૂપ એકત્વ દર્શનથી અને સ્વ પરનું એકપણું પરિણમવારૂપ એકત્વ પરિણતિથી - સ્વપયોરેક્ત્વજ્ઞાનેન ઈ. તે પ્રકૃતિ સ્વભાવમાં ધામા નાખીને પડી રહેવારૂપ સ્થિતિ કરે છે, પ્રકૃતિ - સ્વભાવમાં જ આરામથી બેઠો રહે છે અને આમ પ્રકૃતિ સ્વભાવમાં સ્થિતપણાને લીધે - પ્રકૃતિસ્વમાવે સ્થિતત્વાત્ તે જડ અચેતન એવા પ્રકૃતિ સ્વભાવને પણ ‘આ પણ હું' એમ અહંતાથી અહંપણાથી અનુભવતો प्रकृति પ્રતિશ્ર્વમાવાવપમૃતત્વાત્ - પ્રકૃતિ સ્વભાવમાંથી અપમૃતપણાને લીધે - અપસરી - ઓસરીપણાને લીધે. એમ શાથી કરીને ? સ્વપયોર્તિમાાજ્ઞાનેન - સ્વ - પરના વિભાગ જ્ઞાનથી - વિભાગના - વિભેદના જાણવાથી, સ્વપરચોર્નિમાવર્શનન - સ્વ - પરના વિભાગ દર્શનથી - વિભાગના - વિભેદના દેખવાથી, સ્વપરયોર્તિમાળિયા - સ્વ - પરની વિભાગ પરિણતિથી - વિભાગના - વિભેદના પરિણમવાપણાથી. એમ સ્વ - પરના વિભાગ શાનાદિ પણ શાથી ? શુદ્ધાત્મજ્ઞાનસમાવાત્ - શુદ્ધાત્મ જ્ઞાનના સદ્ભાવ થકી, શુદ્ધ આત્માના જ્ઞાનના હોવાપણા થકી. આમ કારણ - સંકલનાથી - શુદ્ધાત્મ જ્ઞાનના સદ્ભાવથી પ્રકૃતિ સ્વભાવમાંથી ઓસરી જવાપણાને લીધે જ્ઞાની કમલલને અહંતાથી નહિ અનુભવતો – વેદતો. ।। કૃતિ ‘આત્મધ્વાતિ’ગાભભાવના રૂ૧૬/
૫૮૫
-
પ્રકૃતિ સ્વભાવ અપૃસત શાની કર્મલ શાયક
-
-
-
-
-
| SR No. | 022416 |
| Book Title | Samaysara Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhagwandas Mansukhbhai Mehta |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | |
| Total Pages | 952 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Book_Devnagari |
| File Size | 26 MB |