Page Text
________________
બંધ પ્રરૂપક અષ્ટમ અંકઃ સમયસાર ગાથા ૩૦-૩૦૭
आत्मख्याति टीका ननु किमनेन शुद्धोत्मोपासनेन ? यतः प्रतिक्रमणादिनैव निरपराधो भवत्यात्मा सापराधस्याप्रतिक्रमणादेस्तदनपोहकत्वेन विषकुंभत्वे सति प्रतिक्रमणादेस्तदपोहकत्वेनामृतकुंभत्वात् । उक्तं च व्यवहाराचारसूत्रे -
“अपडिकमणं अपरिसरणं अप्पडिहारो अधारणा चेव । अणियत्तीय अणिंदा अगरुहाऽसोही य विसकुंभो ॥१॥ पडिकमणं पडिसरणं परिहारो धारणा णियत्ती य ।। जिंदा गरुहा सोही अट्ठविहो अमयकुंभो दु ॥२॥"
प्रतिक्रमणं प्रतिसरणं परिहारो धारणा निवृत्ति छ । निंदा गर्दा शुद्धिः अष्टविधो भवति विषकुंभो ॥३०६॥ अप्रतिक्रमणमप्रतिसरणमपरिहारोऽधारणा चैव ।
अनिवृत्तिवानिंदाऽगर्हाऽशुद्धिरमृतकुंभः ॥३०७॥ વસ્તુ - અને જે દ્રવ્ય : પ્રતિક્રમઃિ - દ્રવ્યરૂપ - બાહ્ય ક્રિયા રૂપ પ્રતિક્રમણાદિ સ - તે સર્વોપરાષિતોષાવર્ષા સમર્થત્વેન - સર્વ અપરાધ વિષ દોષના અપકર્ષણમાં - ન્યૂનકરણમાં - ખેંચી કાઢવામાં સમર્થપણાએ કરીને અમૃતળુંમોરિ - અમૃતકુંભ - અમૃતનો ઘડો છતાં, વિષકુંમ ઘવ ચાતુ - વિષકુંભ જ - વિષનો - ઝેરનો કુંભ - ઘડો જ હોય. કોને? કેવી રીતે ? પ્રતિક્રમણપ્રતિક્રમાદ્રિ વિતક્ષતિજમUવિઘાં તાર્તીકી પૂમિનપશ્યત: - પ્રતિક્રમણ - અપ્રતિક્રમણ આદિથી વિલક્ષણ - વિશિષ્ટ લક્ષણવાળી વા વિપરીત લક્ષણવાળી અપ્રતિક્રમણાદિ રૂપા તાર્તાયીકી - તૃતીય ભાવ સંબંધિની ભૂમિને - ભૂમિકાને નહીં દેખતાને, સ્વાર્યકર સમર્થત્વેન - સ્વકાર્યના - પોતાના કાર્યના કિરણના - કરવાના અસમર્થપણાએ કરીને વિપક્ષકાર્યકારિતાર્ - વિરૂદ્ધ પક્ષના કાર્યકારિપણાને લીધે. ગતિમારિરૂપ તૃતીયભૂમિસ્તુ - અને અપ્રતિક્રમણાદિ રૂપા - જ્યાં પ્રતિક્રમણાદિ કંઈ પણ કરવાપણું રહ્યું નથી એવી પ્રતિક્રમણાદિની અભાવ રૂપા તૃતીય - ત્રીજી ભૂમિ - ભૂમિકા તો સાક્ષાત્ સ્વયમમૃતણુંમો મવતિ - સાક્ષાત્ - પ્રત્યક્ષ - પ્રગટ સ્વયં - પોતે - આપોઆપ અમૃતકુંભ - અમૃતનો ઘડો હોય છે. એમ શાને લીધે ? સ્વયં શુદ્ધાત્મસિદ્ધિરૂપવૅન - સ્વયં - પોતે શુદ્ધાત્મસિદ્ધિરૂપપણાએ કરીને સર્વોપરા વિષષાનાં સર્વત્થાત્ - સર્વ અપરાધ વિષ - દોષાના સર્વકષપણાને લીધે – સર્વ ખેંચી નાંખવાપણાને લીધે. આમ આ પ્રકારે તે સાક્ષાત્ અમૃત કુંભ હોય છે તિ - એટલા માટે તે વ્યવહારેખ - વ્યવહારથી - વ્યવહારનયની અપેક્ષાથી દ્રવ્યપ્રતિમા અમૃતવમર્વ સધતિ - દ્રવ્ય પ્રતિક્રમણાદિનું પણ અમૃતકુંભપણું - અમૃતઘટપણું સાધે છે. અર્થાત્ પોતાનું તો સાક્ષાત્ અમૃતકુંભપણું સાધે છે, પણ વ્યવહારથી - કારણમાં કાર્યના ઉપચારથી દ્રવ્યપ્રતિક્રમણાદિનું પણ અમૃતકુંભપણું - અમૃતઘટપણું સાધે છે. અર્થાતુ પોતાનું તો સાક્ષાત્ અમૃતકુંભપણું સાધે જ છે, પણ વ્યવહારથી - કારણમાં કાર્યના ઉપચારથી દ્રવ્ય પ્રતિક્રમણાદિનું પણ અમૃતકુંભપણું સાધે છે. તવૈવ - અને તેથી જ - તે તૃતીય અપ્રતિક્રમણાદિ રૂપ ભૂમિકાથી જ નિરપરાધો ભવતિ વૈવિતા - ચેતયિતા - ચેતનારો - ચેતક આત્મા નિરપરાધ હોય છે, પરદ્રવ્યગ્રહણ રૂપ અપરાધથી રહિત હોય છે, તમારે - તેના - તે તૃતીય ભૂમિકાના અભાવે દ્રવ્ય પ્રતિક્રમાદ્રિપરાધ gવ - દ્રવ્યપ્રતિક્રમણાદિ પણ દ્રવ્ય પ્રતિક્રમણાદિ થકી પણ) અપરાધ જ છે. અત: - એથી કરીને તૃતીયમૂવિ નિરપરાધત્વનિત્યતિત - તૃતીય ભૂમિકાથી જ નિરપરાધપણું છે એમ અવતિષ્ઠ છે - અવસ્થિત રહે છે. જેમ છે તેમ સ્થિત રહે છે. “સવ - સમય મર્યાદાથી - શાસ્ત્ર મર્યાદાથી તસ્ત્રાર્થ gવ - તે તૃતીય ભૂમિકાની પ્રાપ્તિ અર્થે જ. આ પરથી શું ફલિત થયું? તેતો - તેથી કરીને મેતિ મંસ્થા: - એમ માનીશ મા. યતુ - કે પ્રતિક્રમUTલીન કૃતિસ્થાનિત - પ્રતિક્રમણાદિને શ્રુતિ ત્યજાવે છે - છોડાવે છે, કિંતુ - પરંતુ દ્રવપ્રતિમવિના મુતિ - દ્રવ્ય પ્રતિક્રમણાદિથી નથી મુકાતો તે પરત્વે સદ્દી પ્રતિક્રમUWપ્રતિક્રમMIધોવરાતિમારિરૂપં- અન્યદીય - બેમાંથી કોઈ પણ સંબંધી - લગતા પ્રતિક્રમણાદિ - અપ્રતિક્રમણાદિને અગોચર - અવિષય એવું અપ્રતિક્રમણાદિ રૂપ શુદ્ધાત્મિસિદ્ધિનક્ષમતિ ટુર વિમરિ
૫૪૭
| SR No. | 022416 |
| Book Title | Samaysara Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhagwandas Mansukhbhai Mehta |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | |
| Total Pages | 952 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Book_Devnagari |
| File Size | 26 MB |