Page Text
________________
સમયસાર : આત્મખ્યાતિ
આત્મખ્યાતિ ટીકાર્ય જેમ નિશ્ચય કરીને કનક (સોનું)
તેમ નિશ્ચય કરીને જ્ઞાની કાદવ મધ્યગત છતાં કાદવથી લેવાતું કર્મમધ્યગત છતાં કર્મથી નથી લેપાતો તેના અલેપ સ્વભાવપણાને લીધે,
સર્વ પર દ્રવ્યકૃત રાણત્યાગ શીલપણું સતે
તેના અલેપ સ્વભાવપણાને લીધે (જ્ઞાની જ), જેમ લોહ
તેમ નિશ્ચય કરીને અજ્ઞાની કાદવમધ્યગત સતું કાદવથી લેપાય છે, કર્મમધ્યગત સતો કર્મથી લેપાય છે તેના લેપ સ્વભાવપણાને લીધે,
સર્વ પર દ્રવ્યકૃત રાગ ઉપાદાન (ગ્રહણ) શીલપણું સતે
તેના લેપ સ્વભાવપણાને લીધે. ૨૧૮, ૨૧૯
“અમૃત જ્યોતિ મહાભાષ્ય “અમારૂં અનુભવ જ્ઞાન તેનું ફળ વીતરાગપણું છે.” - શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, અં. ૩૨૨
ઉત્થાનિકા કળશમાં સૂચવ્યું તેમ જ્ઞાની કર્મ મધ્યગત છતાં કર્મરજથી લપાતો નથી અને અજ્ઞાની લેપાય છે તેનું અત્ર શાસ્ત્રકર્તાએ કનક - લોહના સુગમ દાંતથી કથન કર્યું છે અને તેનું બિંબ પ્રતિબિંબ ભાવ સાંગોપાંગ વિવરી દેખાડતું અપૂર્વ વ્યાખ્યાન “આત્મખ્યાતિ' સૂત્રકર્તાએ પ્રકાશ્ય છે - જેમ નિશ્ચયે કરીને કનક - સોનું છે, તે “કઈમમધ્યગત' - કાદવમધ્યે રહેલું છતાં કર્દમથી - કાદવથી નથી લેપાતું' - નથી ખરડાતું - તેનું અલેપ સ્વભાવપણું છે માટે, સોનાનો કાદવથી નહિ ખરડાવાનો સ્વભાવ છે માટે, તેમ નિશ્ચય કરીને ખરેખર ! જ્ઞાની છે, તે કર્મ મધ્યગત છતાં - મધ્યતોગનિ - કર્મ મધ્યે રહેલો છતાં કર્મથી નથી લેપાતો - નથી ખરડાતો - સર્વ પદ્રવ્ય કૃત રાગનું ત્યાગ - શીલપણું સતે તેનું અલેપ સ્વભાવપણું છે માટે – “સર્વપદ્રવ્ય કૃત ત્યાશીનત્વે સતિ તરન્નેપચમાવવાન્ !' અર્થાત્ સર્વ પદ્રવ્ય કૃત રાગના ત્યાગનું શીલપણું – આચરણ સ્વભાવપણું – ચારિત્ર સ્વભાવપણું સતે - હોતાં તેનું - જ્ઞાનીનું અલેપ સ્વભાવપણું - નહિ ખરડાવા સ્વભાવપણું છે માટે, સર્વ પરદ્રવ્ય કત રાગનું ત્યજવા રૂપ શીલ – સ્વભાવપણું હોઈ જ્ઞાનીનો અલેપ - નહિ ખરડાવાનો સ્વભાવ છે માટે.
આથી ઉલટું - જેમ લોહ - લોટું કર્દમ મધ્યગત' સતું - કાદવ મધ્યે રહેલું સતું કદમથી - કાદવથી “લેપાય છે' - ખરડાય છે - તેનું લેપ સ્વભાવપણું છે માટે, લોઢાનો કાદવથી ખરડાવાનો સ્વભાવ છે માટે, તેમ નિશ્ચય કરીને ખરેખર ! અજ્ઞાની “કર્મ મધ્યગત સતો' - કર્મ મધ્યે રહેલો સતો કર્મથી ‘લપાય છે' - ખરડાય છે - સર્વ પરદ્રવ્યકત રાગનું ઉપાદાનશીલપણું - સતે તેનું લેપ સ્વભાવપણું છે માટે - “સર્વપદ્રવ્યવૃતરા ગોપાલાનશીનત્વે સતિ તપસ્વભાવવત્ ' અર્થાત્ સર્વ પરદ્રવ્યકત રાગના ઉપાદાનનું - ગ્રહણનું - શીલપણું - આચરણ સ્વભાવપણું સતે - હોતાં તેનું -
- અલેપ સ્વભાવપણાને લીધે, તથા વિત જ્ઞાની - તેમ ખરેખર ! નિશ્ચયે કરીને જ્ઞાની પાવતા - તેના - જ્ઞાનીના અલેપ સ્વભાવપણાને લીધે, (જ્ઞાવ - શાની જ હોય છે), તે પણ ક્યારે? સર્વપદ્રવ્યøતર ત્યા શીતત્વે સતિ - સર્વ પરદ્રવ્ય કૃત રાગના ત્યાગનું શીલપણું - આચરણ સ્વભાવપણું - ચારિત્ર સ્વભાવપણું સતે - હોતાં. કથા તોટું - જેમ લોહ - લોઢું, મધ્યાતં સત્ - કદમ - કાદવ મધ્યગત સતું - હોતું, મેન તિરે - કર્દમથી - કાદવથી લેપાય છે - ખરડાય છે, શાને લીધે ? તહેવસ્વપાવવાન્ - તેના - લોહના લેપ - સ્વભાવપણાને લીધે, તથા વિરુનાજ્ઞાની - તેમ ખરેખર ! નિશ્ચય કરીને અજ્ઞાની ર્મધ્યત: સન - કર્મ મધ્યગત સતો, ર્ન તિથd - કર્મથી લેપાય છે - ખરડાય છે, શાને લીધે ? તપસ્વમાવતીનું - તેના - લેપ સ્વભાવપણાને લીધે, એમ પણ ક્યારે ? સર્વપદ્રવ્યઋતરા ગોપાલાનશત્વે સતિ - સર્વ પદ્રવ્ય કૃત રાગના ઉપાદાનનું - ગ્રહણનું શીલપણું - આચરણ સ્વભાવપણું સતે - હોતાં. || રૂતિ “ગાત્મણ્યતિ' માત્મMાવના //ર૦૮/૨૦૧||
૩૧૮
| SR No. | 022416 |
| Book Title | Samaysara Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhagwandas Mansukhbhai Mehta |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | |
| Total Pages | 952 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Book_Devnagari |
| File Size | 26 MB |