Page Text
________________
સંવર પ્રરૂપક પંચમ અંકઃ સમયસાર ગાથા ૧૮૭-૧૮૮-૧૮૯
यो हि नाम रागद्वेषमोहमूले शुभाशुभयोगे प्रवर्तमानं दढतरभेदविज्ञानावष्टंभेन आत्मानं आत्मनैवात्यंतं संध्वा शुद्धदर्शनज्ञानात्मन्यात्मद्रव्ये सुष्ठु प्रतिष्ठितं कृत्वा समस्तपरद्रव्येच्छापरिहारेण समस्तसंगविमुक्तो भूत्वा नित्यमेवातिनिष्प्रकंपः सन् मनागपि कर्मनोकर्मणोरसंस्पर्शेन आत्मायमात्मानमेवात्मना ध्यायन् स्वयं सहजचेतयितृत्वादेकत्वमेव चेतयते,
स खल्वेकत्वचेतनेनात्यंतविविक्तं चैतन्यचमत्कारमात्रमात्मानं ध्यायन् शुद्धदर्शनज्ञानमयमात्मद्रव्यमवाप्तः शुद्धात्मोपलंभे सति समस्तपरद्रव्यमयत्वमतिक्रांतः सन् अचिरेणैव सकलकर्मविमुक्तमात्मानभवाप्नोति । एष સંવર પ્રાર્: ||9૮૭||૧૮૮||૧૮||
આત્મખ્યાતિ ટીકાર્થ
જ નિશ્ચયે કરીને રાગ-દ્વેષ-મોહમૂલ શુભાશુભ યોગમાં પ્રવર્તમાન આત્માને દઢતર ભેદવિજ્ઞાનના અવદંભ (આધાર, ઓઠા) વડે આત્માથી જ અત્યંત રુંધી, શુદ્ધ દર્શનજ્ઞાનાત્મ આત્મદ્રવ્યમાં સારી પેઠે પ્રતિષ્ઠિત કરીને, સમસ્ત પરદ્રવ્ય ઈચ્છાના પરિહારથી સમસ્ત સંગથી વિમુક્ત થઈ નિત્યમેવ અતિનિષ્પ્રકંપ સતો, જરા પણ કર્મ-નોકર્મના અસંસ્પર્શથી આત્મીય આત્માને જ આત્માથી ધ્યાવતો, સ્વયં સહજ ચેતિયતાપણાથકી એકત્વને જ ચેતે છે (સંવેદે છે, અનુભવે છે), તે જ ખરેખર ! નિશ્ચયે કરીને એકત્વ ચેતન વડે અત્યંત વિવિક્ત એવા ચૈતન્યચમત્કારમાત્ર આત્માને ધ્યાવંતા શુદ્ધદર્શન-જ્ઞાનમય આત્મદ્રવ્યને પ્રાપ્ત થયેલો, શુદ્ધાત્મોપલંભ સતે સમસ્ત પરદ્રવ્યમયત્વને અતિક્રાંત સતો, અચિરથી જ સકલકર્મ વિમુક્ત એવા આત્માને પ્રાપ્ત કરે છે - આ સંવર પ્રકાર છે. ૧૮૭, ૧૮૮, ૧૮૯ ‘અમૃત જ્યોતિ’ મહાભાષ્ય
“આર્ય સૌભાગની અંતરંગ દશા અને દેહ મુક્ત સમયની દશા હે મુનિયો ! તમારે વારંવાર અનુપ્રેક્ષા કરવા યોગ્ય છે.’’
વિરેન ર્મપ્રવિમુક્ત આભાનું તમતે - અચિરથી - થોડા જ વખતમાં કર્મ વિપ્રમુક્ત - કર્મથી વિશેષે કરીને પ્રકૃષ્ટ પણે મુક્ત એવા આત્માને લહે છે - પામે છે. II કૃતિ ગાયા ભમાવના ||૧૮૭||૧૮||૧૮૬||
યો ફ્રિ નામ - જે નિશ્ચયે કરીને ખરેખર ! (૧) આત્માનં ગાભીવાત્યંત હંધ્યા - આત્માને આત્માથી જ અત્યંત - સર્વથા રુંધીને - રોકી રાખીને, કેવા આત્માને ? શુભાશુમોને પ્રવર્તમાન - શુભાશુભ યોગમાં પ્રવર્તમાન - પ્રવર્તીત એવાને કેવા છે શુભાશુભ યોગ ? દ્વેષમોહમૂલે - રાગ - દ્વેષ - મોહ જેનું મૂલ - પ્રભવ સ્થાન છે એવા, અથવા રાગ-દ્વેષ-મોહ જે મૂલ – પ્રભવ સ્થાન છે એવા. એવા શુભાશુભ યોગમાં વર્તતા આત્માને શા વડે રૂંધી ? વૃદ્ધતમેવવિજ્ઞાનાવદંમેન - દઢતર - અતિદઢ ભેદવિજ્ઞાનના અવરંભ - આધાર - ઓથ વડે. એમ રુંધીને શું ? (૨) શુદ્ધ દર્શનજ્ઞાનાભન્યાભવ્યે સુષુ પ્રતિષ્ઠિત ા - શુદ્ધ દર્શન - જ્ઞાનાત્મ - શુદ્ધ દર્શન - જ્ઞાન જેનો આત્મા છે એવા આત્મદ્રવ્યમાં સારી પેઠે પ્રતિષ્ઠિત કરીને, (૩) સમસ્તસંગવિમુત્તો મૂત્વા - સમસ્ત સંગથી વિમુક્ત - વિશેષે કરીને સર્વથા મુક્ત થઈને. શી રીતે ? સમસ્તપરદ્રવ્યાપરિહારેળ - સમસ્ત પરદ્રવ્યની ઈચ્છાના પરિહારથી - પરિત્યાગથી - સર્વથા ત્યાગથી. એમ સંગવિમુક્ત થઈને શું ? (૪) નિત્યમેવાતિનિપ્રવ: સન્ - નિત્યમેવ - સદાય અતિ - અત્યંત નિષ્રકંપ - પ્રકંપ રહિત સતો, (૫) મનાપિ ર્નનોર્નોસંસ્પર્શેન - જરા પણ કર્મ-નોકર્મના અસંસ્પર્શે કરીને - લેશ પણ સ્પર્શથી રહિતપણાએ કરીને ગાભીયમાભાનમેવાભના ધ્યાયનૢ - આત્મીય - પોતાના આત્માને જ આત્માથી ધ્યાવતો, સ્વયં सहजचेतयितृत्वादेकत्वमेव चेतयते - સ્વયં - આપોઆપ – પોતે સહજ સ્વભાવભૂત ચેતયતાપણાને લીધે અનુભવિતાપણાને લીધે એકત્વને જ - એકપણાને જ ચેતે છે - સંવેદે છે - અનુભવે છે, (૬) સ્ હતુ - તે ખરેખર ! निश्चयेने एकत्वचेतनेनात्यंतविविक्तं चैतन्यचमत्कारमात्रमात्मानं ध्यायन् એકત્વ ચેતનથી એકપણાના અનુભવનથી અત્યંત - સર્વથા વિવિક્ત - પૃથભૂત - અલગ ચૈતન્ય ચમત્કાર માત્ર આત્માને ધ્યાવતો. (૭) શુદ્ધ વર્શનજ્ઞાનમયમાભદ્રવ્યમવાસઃ - શુદ્ધ દર્શન - જ્ઞાનમય આત્મદ્રવ્યને પ્રાપ્ત થયેલો, (૮) શુદ્ધાભોપતંત્રે સતિ - શુદ્ધાત્મ ઉપલંભ - શુદ્ધાત્માનુભવ સતે સમસ્તપરદ્રવ્યમયત્વમતિાંત: સન્ - સમસ્ત પરદ્રવ્યમયપણાને અતિક્રાંત સતો - અતીત - પર સતો, (૯) વિરેીવ સાવિમુક્તમાત્માનમવાનોતિ અચિરથી જ - લાંબા વખત પહેલાં જ (થોડા જ વખતમાં) સકલ કર્મથી વિમુક્ત - વિશેષે કરીને સર્વથા મુક્ત એવા આત્માને પ્રાપ્ત કરે છે. ષ સંવરપ્રાર્ઃ - આ સંવર પ્રકાર છે - સંવરની રીતિ છે. ।। વૃતિ આત્મજ્ઞાતિ’ ગાભમાવના ||૧૮૭||૧૮૮||૧૮||
૧૭૩
-
-
-
| SR No. | 022416 |
| Book Title | Samaysara Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhagwandas Mansukhbhai Mehta |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | |
| Total Pages | 952 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Book_Devnagari |
| File Size | 26 MB |