Page Text
________________
પૂર્વરંગઃ સમયસાર ગાથા-૧૩
આત્મખ્યાતિ ટીકાર્થ એમ એકત્વથી ઘોતમાન (પ્રકાશમાન) આત્માના અધિગમ ઉપાયો - પ્રમાણ-નય-નિક્ષેપો જે ખરેખર ! નિશ્ચયથી અભૂતાર્થ છે, તેઓમાં પણ આ (આત્મા) એક જ ભૂતાર્થ છે.
પ્રથમ તો પ્રમાણ પરોક્ષ અને પ્રત્યક્ષ. તેમાં -
ઉપાર-અનુપાત્ત (ઉપગૃહીત-અનુપગૃહીત) એવા પરદ્વારા પ્રવર્તમાન તે પરોક્ષ અને કેવલ આત્મ પ્રતિનિયતપણાથી વર્તમાન તે પ્રત્યક્ષ. તે ઉભય પણ - પ્રમાતૃ-પ્રમાણ-પ્રમેય ભેદના
અને છતાં સમસ્ત ભેદ જ્યાં યુદસ્ત છે અનુભૂયમાનપણામાં
એવા એક જીવસ્વભાવના અનુભૂયમાનપણામાં ભૂતાર્થ છે :
અભૂતાર્થ છે. અને નય તો દ્રવ્યાર્થિક અને પર્યાયાર્થિક. તેમાં દ્રવ્ય-પર્યાયાત્મક વસ્તુમાં-દ્રવ્યને મુખ્યતાથી અનુભાવાવે તે દ્રવ્યાર્થિક, પર્યાયને મુખ્યતાથી અનુભવાવે તે પર્યાયાર્થિક. તે ઉભય પણ – દ્રવ્ય-પર્યાયના
અને છતાં દ્રવ્ય-પર્યાયથી અનાલીઢ શુદ્ધવસ્તુ માત્ર પર્યાયથી (ક્રમથી) અનુભૂયમાન ણામાં જીવ સ્વભાવના અનુભૂયમાનપણામાં ભૂતાર્થ છે :
અભૂતાર્થ છે. અને નિક્ષેપ તો નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવ. તેમાં -
અતગુણ વસ્તુમાં સંજ્ઞાકરણ તે નામ, “તે આ' એમ અન્યત્ર પ્રતિનિધિનું વ્યવસ્થાપન તે સ્થાપના, વર્તમાન તત્ પર્યાયથી અન્ય તે દ્રવ્ય, વર્તમાન તત્વ પર્યાય તે ભાવ. તે ચતુષ્ટય – સ્વ સ્વલક્ષણના વૈલક્ષયથી
અને છતાં નિર્વિલક્ષણ સ્વલક્ષણવાળા અનુભૂયમાનપણામાં
એક જીવસ્વભાવના અનુભૂયમાનપણામાં ભૂતાર્થ છે :
અભૂતાર્થ છે. એટલે એમ આ પ્રમાણ-નય-નિક્ષેપોમાં ભૂતાર્થપણાથી એક જીવ જ પ્રદ્યોતે છે. રહ્યાપણામાં. નાસ્તુ દ્રવ્યર્થ પાર્થ 8 - અને નય તો દ્રવ્યાર્થિક અને પર્યાયાર્થિક, તત્ર - તેમાં, દ્રવ્ય પર્યાયામ વસ્તુનિ - દ્રવ્ય-પર્યાયાત્મક વસ્તુમાં દ્રવ્યું મુશ્ચતયાનુમતીતિ દ્રવ્યાર્થિ: - દ્રવ્યને મુખ્યતાથી અનુભવાવે તે દ્રવ્યાર્થિક, પર્યાવું મુળતયાનુમાવતીતિ પર્યાયાર્થિ: - પર્યાયને મુખ્યતાથી અનુભવાવે તે પર્યાયાર્થિક. તદુમય મૂતાઈ - તે ઉભય પણ - બન્નેય ભૂતાર્થ છે, ક્યારે ? દ્રવ્યપર્યાયઃ પર્યાનુમૂયમાનતાયાં - દ્રવ્યના અને પર્યાયના પર્યાયથી – વારા ફરતી ક્રમથી અનુભૂયમાનપણામાં - અનુભવાઈ રાપણામાં, કથ ૨ સમૂતાર્થ - અને એમ છતાં અભૂતાર્થ છે, ક્યારે ? દ્રવ્યપર્યાયાજાતીઢશુદ્ધવસ્તુમાત્ર નીવર્ચમાવસ્યાનુણ્યમાનતાયાં - દ્રવ્ય-પર્યાયથી અનાલીઢ - આલીઢ નથી - દ્રવ્ય કે પર્યાયથી મુખ્ય વા-ગૌણના પ્રત્યે જે ઢળતો નથી. શુદ્ધ વસ્તુમાત્ર જીવ સ્વભાવના અનુભૂયમાનપણામાં - અનુભવાઈ રહ્યાપણામાં. નિક્ષેપતુ નામ સ્થાપના દ્રવ્ય માવશ્વ - અને નિક્ષેપ તો નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવ. તત્ર - તેમાં, તળે વસ્તુન સંજ્ઞરિ. નામ -- અતદ્દગુણ વસ્તુમાં - તેના ગુણનો જ્યાં અભાવ છે એવી અતગુણ વસ્તુમાં સંજ્ઞાકરણ – સંજ્ઞાનું - નામનું કરણ - કરવું તે નામ, સોયમિત્યચત્ર પ્રતિનિધિ વ્યવસ્થાનું સ્થાપના - “તે આ” એમ અન્યત્ર - અન્ય સ્થળે પ્રતિનિધિનું વ્યવસ્થાપનં - (વિ+અવસ્થાપન) તે સ્થાપના, વર્તમાન તત્પર્યાયાલું દ્રવ્ય - વર્તમાન તતુ પર્યાયથી - તેના પર્યાયથી અન્ય તે દ્રવ્ય, વર્તમાન તો ભાવ: - વર્તમાન તત્પર્યાય - તેનો પર્યાય તે ભાવ. તદુદય મૂતાઈ - તે ચતુષ્ટય, ચારેયનો સમૂહ ભૂતાર્થ છે, ક્યારે ? સ્વસ્વતક્ષપર્વતલવેનામુમૂયમાનતાયાં - સ્વ સ્વ - પોતપોતાના લક્ષણના વૈલક્ષયથી - વિલક્ષણપણાથી - વિશેષલક્ષણ પણાથી અનુભૂયમાનપણામાં - અનુભવાઈ રહ્યાપણામાં, મૂતાઈ - અને એમ છતાં અભૂતાર્થ છે, ક્યારે? નિર્વિ તરુનીવસ્વભાવસ્થાનુમૂયમાન તાયાં - નિર્વિલક્ષણ - વિલક્ષણ નહિ
૧૬૫
| SR No. | 022415 |
| Book Title | Samaysara Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhagwandas Mansukhbhai Mehta |
| Publisher | Shrimad Rajchandra Ashram |
| Publication Year | |
| Total Pages | 1016 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Book_Devnagari |
| File Size | 28 MB |