shaddarshan Samucchay Satik Sanuwad part 01

SR No.: 022413
Original Sutra Author: N/A
Author: Sanyamkirtivijay
Publisher: Sanmarg Prakashan
Publication Year: 2005
Total Pages: 436
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Book_Devnagari
File Size: 40 MB

Page 80

षड्दर्शन समुझय भाग - १, श्लोक -१
स्वी॥२॥२॥ (311) मममी छ. (मात् “पुरुष एवेदं सर्वम्” वेहन मा थनने અનુસરતા આત્મવાદિઓ સર્વજગતને પુરુષરૂપ જ માને છે.)
ચોથો વિકલ્પ નિયતિવાદિઓનો છે – તેઓ કહે છે કે નિયતિનામનું સ્વતંત્રતત્ત્વ છે, કે જેના વશથી આ સર્વે પણ ભાવો નિયત સ્વરૂપ વડે પ્રાદુર્ભાવને પામે છે. નિયતિ વિના નહિ. તે આ प्रभा - ४ (वस्तु) यारे नाथी थाय छ, ते (वस्तु) त्यारे नाथी. ४ नियतस्प३५ 43 थती જોવાય છે. અન્યથા કાર્ય-કારણવ્યવસ્થા અને વસ્તુના) પ્રતિનિયતસ્વરૂપની વ્યવસ્થા નહિ થાય. કારણ કે નિયામકનો અભાવ છે. તેથી આ પ્રમાણે કાર્યની નિયતતાથી જણાતી આ નિયતિને પ્રમાણમાર્ગમાં કુશલ કયો વ્યક્તિ બાધકરવા માટે સમર્થ થાય છે ? વળી (નિયતિને સ્વીકારતાં) અન્યત્ર પણ પ્રમાણમાર્ગના વ્યાઘાતનો પ્રસંગ પ્રાપ્ત થશે નહિ.
तथी (नियतिवाहिनी मा वातनी संग्रड ४२तi) शास्त्रात समुथ्ययम युं छे ... “४ કારણથી નિયતસ્વરૂપ વડે જ ભાવો પેદા થાય છે, તે કારણથી નિયતસ્વરૂપના અનુવેધથી (નક્કી થાય છે કે, આ સર્વે ભાવો નિયતિથી જ ઉત્પન્નથયેલા છે. વળી) જે જ્યારે જ જેનાથી થાય છે. ત્યારે તે જ તેનાથી નિયતસ્વરૂપે ઉત્પન્ન થાય છે.' આ ન્યાયથી આ નિયતિનો બાધ કરવા કોણ સમર્થ થાય ?” ___ पञ्चमो विकल्पः स्वभाववादिनाम् । स्वभाववादिनो ह्येवमाहुः । इह वस्तुनः स्वत एव परिणतिः स्वभावः । सर्वे भावाः स्वभाववशादुपजायन्ते । तथाहि-मृदः कुम्भो भवति न पटादिः । तन्तुभ्योऽपि पट उपजायते न घटादिः । एतञ्च प्रतिनियतं भवनं न तथा स्वभावतामन्तरेण घटासंटङ्कमाटीकते । तस्मात्सकलमिदं स्वभावकृतमवसेयम् । तथा चाहुः“कः कण्टकानां प्रकरोति तैक्ष्ण्यं, विचित्रभावं मृगपक्षिणां च । स्वभावतः सर्वमिदं प्रवृत्तं, न कामचारोऽस्ति कुतः प्रयत्नः ।। १ ।। [बुद्धच० ९/६२] बदर्याः कण्टकस्तीक्ष्ण ऋजुरेकश्च कुञ्चितः । फलंचवर्तुलं तस्यावद केन विनिर्मितम् ।।२।।' [लोकतत्त्व०२/२२] इत्यादि ।
अपि च । आस्तामन्यत्कार्यजातमिह मुद्गपक्तिरपि न स्वभावमन्तरेण भवितुमर्हति । तथाहि-स्थालीन्धनकालादिसामग्रीसंभवेऽपि न कंकटुकमुद्गानां पक्तिरुपलभ्यते । तस्माद्यद्यद्भावे भवति तत्तदन्वयव्यतिरेकानुविधायि तत्कृतमिति । स्वभावकृता मुद्गपक्तिरप्येष्टव्या । ततः सकलमेवेदं वस्तुजातं स्वभावहेतुकमवसेयमिति तदेवं स्वत