________________
• પ્રસ્તાવના ૦
11
• એકત્ર નિત્યત્વ-અનિત્યત્વ ઉભયધર્મનું સ્થાપન. • બૌદ્ધમત ખંડન. • પર્યાય અતિરિક્ત વાસનાનું ખંડન.
એકાંત નિત્યત્વ-અનિત્યત્વનું ખંડન. • નિત્યાનિયત્વની જાત્યંતરતાનું સ્થાપન. • આકાશમાં પણ અનેકસ્વભાવ સ્થાપન. • ભેદભેદસિદ્ધિ.
ઈત્યાદિ અનેક પ્રમેયો સમાવિષ્ટ છે. પદે પદે પરમાત્માએ પ્રકાશ પરમ તત્ત્વ પ્રત્યેની પ્રીતિમાં પારાવાર વધારો થાય છે.
આધ્યાત્મિક ઉપનયની સાથે થતું આ વિષયનું અવગાહન શુષ્કતાને રવાના કરી વાચકોને આદ્રતા બક્ષે છે, મધુરપ લાવે છે, મીઠાશ લાવે છે.
ક્યારેક એકાંતમાં શાંતિચિત્તે તે તે પદાર્થોને ધારી લઈ પળ - બે પળ એમાં ખોવાઈ જજો, એને મમળાવજો...
કોઈક રતન હાથે લાગ્યા વિના નહીં રહે. જાત અનુભવ એ જ આમાં પ્રધાન પ્રમાણ છે.
સામાન્યસ્વભાવનું નિરૂપણ થયા બાદ વિશેષસ્વભાવનું નિરૂપણ અવસરપ્રાપ્ત છે. માટે બારમી ઢાળમાં વિશેષસ્વભાવનું વિસ્તૃતનિરૂપણ કરેલ છે. તે ૧૪ શ્લોકોમાં ઉપલબ્ધ થાય છે.
ચૈતન્ય વગેરે વિશેષ સ્વભાવો છે. • રાગ-દ્વેષ પણ ચેતના ! ગા.૧ • જીવમાં અચેતનસ્વભાવ વિના ધ્યાનાદિ વ્યર્થ ! ગા.૨ • મૂર્તવાદિ વિશેષ સ્વભાવ પણ સર્વત્ર ! ગા.૩ • અનેક પ્રદેશ વિના સકંપતાદિ અઘટિત. ગા.૬ • ઉપાધિ કર્મથી છે. તેનાથી ઉપચરિત સ્વભાવ આવે. ગા.૧૧ • ઉપાધિ સાથે સંબંધ થવાની યોગ્યતા તે જ વિભાવ સ્વભાવ. ગા.૮
આવા અનેક વિચારરત્નો આ રત્નાકરમાં સમાયેલા છે. • એકસાથે અનેક આયામોમાં પ્રમાણના ૧૦૦ લક્ષણોનો અભુત સંગ્રહ. ગા.૧૪
તુલનાશીલ વિદ્વર્ગ માટે આ અનૂઠો ઉપહાર છે. આ ઢાળ એક ખજાના-અમૂલ્યનિધાન સમાન બની ચૂકી છે. કારણ કે કર્ણિકાકાર આ ઢાળમાં ખૂબ ખીલ્યા છે. એમણે પીરસેલો આધ્યાત્મિક ઉપનય ઉચ્ચ દશાને અભિમુખ થવા માટે પ્રેરક પીઠબળ પૂરું પાડે છે. આત્માની અંદર ઘર કરી ગયેલી સંસારરસિકતાને લપડાક લગાવે છે. આત્માને ઢંઢોળે છે. તેના સાચા સ્વરૂપની પ્યાસ જગાડે છે. જેની પ્રાપ્તિ વિના સંપૂર્ણ ક્રિયાકલાપ વ્યર્થપ્રાયઃ છે, તે
