Page Text
________________
८७६ • मिश्राऽसद्भूतव्यवहारप्रतिपादनम् ।
७/१५ અસભૂત દોઉ ભાંતિ રે, જીવ અજીવનઈ, વિષયજ્ઞાન જિમ ભાખિઈ એ ૭/૧પા(૧૦૪) રી દોઉ ભાંતિ સ્વજાતિ વિજાતિ અસભૂતવ્યવહાર કહિયછે. જિમ જીવાજીવ વિષય જ્ઞાન (ભાખિઈ=) એ કહિયછે. ઈહાં જીવ જ્ઞાનની સ્વજાતિ છઈ, અનઈ અજીવ વિજાતિ છઈ. એ ૨ નો વિષય-વિષયભાવ નામઈ ઉપચરિત સંબંધ છઈ, તે સ્વજાતિવિજાત્યસભૂત કહિયઇં. ૩. तृतीयमसद्भूतव्यवहारोपनयं निरूपयति - ‘स्वेति।
स्व-परजातिमाश्रित्य तृतीयः स्यादसद्भूतः।
નીવાનીવાત્મ જ્ઞાન યથા યુદ્ધ વિમાસત્તા૭/૨ प्रकृते दण्डान्वयस्त्वेवम् - स्व-परजातिमाश्रित्य तृतीयः असद्भूतः स्यात् । यथा जीवाऽजीवात्मकं ज्ञानं बुद्धौ विभासते ।।७/१५।।
__ स्व-परजातिम् आश्रित्य तृतीयः असद्भूतः स्याद् यः स्वजाति-विजातिद्रव्ये स्वगुणारोपात् क स्वजातीयविजातीयगुणोपचारोऽसद्भूतव्यवहारः उपनय इत्यभिधीयते । यथा जीवाऽजीवात्मकं ज्ञानं णि बुद्धौ व्यवहारे च विभासते। अत्र जीवः ज्ञानजातीयः अजीवश्च ज्ञानविजातीयः। जीवाजीवयोः ___ ज्ञानविषयतया विषय-विषयिभावाभिधानोपचरितसम्बन्धेन ज्ञानं जीवेऽजीवे चारोप्यते ।
नव्यन्यायपरिभाषयेत्थमुच्यते जीवाऽजीवविषयकमेकमेव ज्ञानं स्वनिष्ठविषयितानिरूपितविषय
અવતરણિક - ત્રણ ભેજવાળા અસદ્દભૂત વ્યવહાર ઉપનયના બે ભેદને જણાવ્યા બાદ હવે ગ્રંથકારશ્રી તેના ત્રીજા ભેદનું પંદરમા શ્લોકમાં નિરૂપણ કરે છે :
# અસભૂત વ્યવહાર ઉપનયનો ત્રીજો ભેદ # શ્લોકાર્થ :- સ્વ-પરજાતિની અપેક્ષાએ ત્રીજો અસભૂત વ્યવહાર ઉપનય થાય છે. જેમ કે જીવ a -અજીવ સ્વરૂપ જ્ઞાન બુદ્ધિમાં ભાસે છે. (૭/૧૫)
વ્યાખ્યાર્થ - સ્વજાતિ-૫રજાતિને આશ્રયીને ત્રીજો અસભૂત વ્યવહાર ઉપનય થાય છે કે જે સ્વજાતિ વ -વિજાતિદ્રવ્યમાં સ્વગુણનો આરોપ કરવાથી સ્વજાતિ-વિજાતિગુણોપચાર અસભૂત વ્યવહાર ઉપનય નામથી
ઓળખાય છે. જેમ કે “જીવાજીવસ્વરૂપ જ્ઞાન છે' - આ પ્રમાણે બુદ્ધિમાં અને વ્યવહારમાં ભાસે છે તે એ પ્રસ્તુત અસદૂભૂત વ્યવહાર સમજવો. અહીં જીવ માટે જ્ઞાન સજાતીય ગુણ છે અને અજીવ માટે જ્ઞાન | વિજાતીય ગુણ છે. જીવ અને અજીવ જ્ઞાનનો વિષય હોવાથી વિષય-વિષયભાવ નામના ઉપચરિત સંબંધથી જીવમાં અને અજીવમાં જ્ઞાનનો આરોપ કરીને કહેવામાં આવે છે કે “જીવ-અજવસ્વરૂપ જ્ઞાન છે.'
# જીવાજીવાત્મક જ્ઞાન છે (ન.) નવ્યન્યાયની પરિભાષા મુજબ આ રીતે કહી શકાય છે કે જ્ઞાન વિષયી છે. જીવ-અજીવ વિષય છે. જ્ઞાનમાં રહેલી વિષયિતા અને જીવાજીવનિષ્ઠ વિષયતા પરસ્પર સાપેક્ષ છે, એક-બીજાથી
કો.(૯)માં “દોઈ પાઠ. ક પુસ્તકોમાં “ગ્યાન' પાઠ. મો.(૨)માં “વિષયપાન પાઠ. કો.(૪)નો પાઠ લીધો છે. કો.(૧૩)માં “વના વિનત્વે’ પાઠ. # કો.(૧૩)માં “...હારસંબંધ” પાઠ. R P()માં “. જાતિસ..” પાઠ. કો. (૧૩)માં ...જાતિઅસ...” પાઠ.
| SR No. | 022380 |
| Book Title | Dravya Gun Paryayno Ras Dravyanuyog Paramarsh Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yashovijay |
| Publisher | Shreyaskar Andheri Gujarati Jain Sangh |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 482 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati & Book_Devnagari |
| File Size | 16 MB |