________________
પદ્મશ્રી અને પદ્મસિંહની કથા • (ce)
” પદ્મશ્રી અને પ્રાસિંહ. જી
અંગદેશમાં આવેલી ચંપા નામની નગરીને વિષે ધાડીવાહન નામે રાજા રાજ્ય કરતો હતો, તેને પદ્માવતી નામે રાણી હતી. વળી ત્યાં મહાસમકિતદ્રષ્ટિ અને સર્વગુણસંપન્ન એવો વૃષભદાસ નામે શ્રેષ્ઠી વસતો હતો, તેને પદ્માવતી નામે સ્રી અને પદ્મશ્રી નામે પુત્રી હતાં. તે પદ્મશ્રી મહા સૌંદર્યવતી હતી. તે જ નગરને વિષે બીજો એક બુદ્ધદાસ નામનો બૌદ્ધધર્મી શ્રેષ્ઠી વસતો હતો, તેની સ્રી બુદ્ધદાસી અને પુત્ર બુદ્ધસિંહ હતો. આ બુદ્ધસિંહ એકદા કુતૂહળ નિમિત્તે પોતાના મિત્ર કામદેવની સાથે એક જિનમંદિરને વિષે ગયો, ત્યાં તેણે પૂજા કરવા આવેલી એવી પદ્મશ્રીને દીઠી. તે કેવી હતી ? તે વિષે કહે છે કે : યૌવનવર્તી, મધુર વચન બોલનારી, સૌભાગ્યરૂપી ભાગ્યશાળી, કાન સુધી પહોંચતા નયનોવાળી (મૃગના સરખા નેત્રવાળી), ચતુર, અતિ ગર્વયુક્ત, સૌંદર્યવર્તી અને બાળહંસના જેવી ગતિવાળી હતી. વળી તેણીનાં બે સ્તનો મદોન્મત્ત હસ્તિના કુંભસ્થળ જેવાં હતાં; હોઠ બિંબફળ સરખા રાતા હતા; મુખ પૂર્ણિમાના ચંદ્ર જેવું અને કેશ ભ્રમરના સરખા કૃષ્ણવર્ણના હતા. તે કુમારિકાનું આવું સૌંદર્ય જોઈને બુદ્ધસિંહ તો બહુજ કામાતુર થયો. કહ્યું છે કે, ‘પુષ્પ દેખીને, ફલ દેખીને, યુવાન નારી દેખીને, પડેલું ધન દેખીને, કોનું મન ચલાયમાન થાય નહીં ?' મહાકરે ઘેર ગયો અને શય્યા ઉપર જઈને સૂતો. કામ જેવો કોઈ રોગ નથી, મોહ જેવો કોઈ શત્રુ નથી, ક્રોધ જેવો કોઈ અગ્નિ નથી અને જ્ઞાન જેવું કોઈ સુખ નથી. પુત્રને ચિંતાયુક્ત દીઠો તેથી માતાએ પૂછ્યું. ‘હે પુત્ર ! તું ભોજનાદિક કેમ કરતો નથી ? તને મ્હોટી ચિંતા લાગે છે; માટે તેનું કારણ કહે ? બુદ્ધસિંહે પણ લજ્જા ત્યજીને કહ્યું : ‘હે માતા ! જો તું મ્હારો વિવાહ વૃષભદાસશેઠની પુત્રી સાથે કરીશ, તો જ મ્હારૂં જીવિત રહેશે. નહિ તો નહીં.' ક્રોધીને ધન નથી હોતું, માયાવીને મિત્ર નથી હોતો, ક્રૂર સ્વભાવવાળાને સ્ત્રી નથી મલતી, સુખના અર્થીને વિધા નથી, કામીને શરમ નથી હોતી, આળસુને લક્ષ્મી નથી મલતી, અને જે ચંચળ-અસ્થિર હોય છે તેને આમાંનું કશું જ નથી મલતું. એ વાત તેણીએ પોતાના સ્વામિને કહી. ત્યારે તે બોલ્યો : ‘હે પુત્ર ! વૃષભદાસ તો આપણને મઘ માંસ ખાનારા ચંડાળ જેવા ગણે છે, તો તે તેની પુત્રી આપણને