________________
नवतत्वबोध. જીવ અને પગલને ગમન કરતાં ( હાલવાચાલવામાં જે દ્રવ્ય સહાય આપે છે તે ધર્માસ્તિકાય છે.
यथा मत्स्यानां जलं धर्मास्तिकायः इत्यर्थ: ।
જેમ માંછલાને (સંચાર કરવામાં સહાયરૂપ) જલ ધર્મ સ્તિકાય છે, તેમ અહિ સમજવું એ અર્થ છે.
स्थिरसंस्थानः पुनः अधर्मास्तिकायः ।
સ્થિર રાખવાને જેને સ્વભાવ છે તે અધમસ્તિકાય કહેવાય,
स्यिरसंस्थान इति किमुच्यते । સ્થિર સ્વભાવ એટલે શું કહેવાય ?
यद् व्यं जीवपुद्गलानां स्थितिं कुर्वतां सानिध्यं ददाति सः अधर्मास्तिकाय इति नावः।
૧ જે દ્રવ્ય છે અને પુદ્ગલેને સ્થિતિ કરતાં સાંનિધ્ય (પાસે રહેવાપણું) આપે તે (સ્થિર રાખવાના સ્વભાવવાળો) અધર્માસ્તિકાય એવો ભાવાર્થ છે.
एतौ धर्माधर्मास्तिकायौ यत्र वर्तेते स लोकाવરરાજા
તે ધમસ્તિકાય અને અધર્મસ્તિકાય જ્યાં રહે તે લોકાકાશ કહેવાય છે,
૧ જેમ મુસાફરને રસ્તે ચાલતાં વિશ્રામ લેવામાં વૃક્ષાદિની છાંયા તે અપેક્ષા કારણ છે તેમ છવ તથા પુદગળને સ્થિતિ પણે પરિણમતાં અપેક્ષા કારણરૂપ તે અધમસ્તિકાય છે
