________________
९१
૪થુ' સંજ્ઞા દ્વાર—૪-૬-૧૦-૧૬ છે.
( 1 ) આહાર, ( 2 ) ભય, ( 3 ) મૈથુન, ( 4 ) પરિગ્રહ, ( 5 ) આદ્ય-( પૂર્વ સંસ્કાર ), ( 6 ) લેાક– લૌકિક કલ્પના ( જેમ કુતરા યમને દેખે છે. (7–8–9–10) ક્રોધ, માન, માયા, લેાભ. ( 11 ) માહ, ( 12 ) ધમ, ( 13 ) સુખ, ( 14 ) દુઃખ, ( 15 ) જુગુપ્સા, ( 16 ) શાક.
દેવને—મુખ્ય પરિગ્રહ અને લેાલ સંજ્ઞા હોય છે. નારકને—મુખ્ય ભય સંજ્ઞા અને કેધ સંજ્ઞા હોય છે. તિયચને – મુખ્ય આહાર તથા માયા સંજ્ઞા હાય છે. મનુષ્યને—મુખ્ય મૈથુન સંજ્ઞા તથા માન સંજ્ઞા હેય છે. ૫ મું સંસ્થાન દ્વાર—સામુદ્રિકશાસ્ત્ર મુજબ, પ્રમાણુ યુક્ત યા પ્રમાણુ રહિત શરીરને આકાર તે સંસ્થાન કહેવાય છે.
(૧) સમચતુઃસ્ર—શરીરના સર્વ અવયવેા પ્રમાણુર હાય, પ કાસને બેઠેલા મનુષ્યના ડાખા ઢીંચણથી જમણેા ખભેા, જમણા ઢીંચણથી ડાબે ખભેા, ડાખા ઢીંચણથી જમણા ઢીંચણુ, મધ્યભાગથી નાસિકાના અગ્રભાગ, આ સંઘયણવાળા પુરૂષ પેાતાના અંગુલથી ૧૦૮ અ`ગુલ ઉંચા હાય.
(૨) યગ્રાધ—વડ વૃક્ષની પેઠે નાભિથી ઉપરના અવયવે પ્રમાણુ યુક્ત હાય. નીચેના અવયવા પ્રમાણુ રહિત હાય.
(૩) સાદિ——પગથી નાભિ સુધીના પ્રમાણુ યુક્ત હોય, ઉપરના અડધા ભાગ પ્રમાણ રહિત હાય તે.
