________________
૧૧૨૦
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે-૮ અપૂર્વકરણમાં “સામર્થ્યયોગ હોતો નથી એમ ન જણાવતાં શાસ્ત્રકારો
અધિકૃત સામર્થ્યયોગ હોતો નથી એમ જણાવે છે. આનાથી એ નિશ્ચિત થાય છે કે ત્યાં અધિકૃત સિવાયનો સામર્થ્યયોગ તો હોય જ
છે.
શંકાઃ જો એમાં અધિકૃત સામર્થ્યયોગ હોતો નથી, તો એને અપૂર્વકરણ કેમ કહેવાય છે?
સમાધાનઃ ગ્રંથિભેદ, સમ્યક્ત વગેરે રૂપ ફળ કે જે અનાદિ સંસારમાં પૂર્વે ક્યારેય પ્રાપ્ત થયા નહોતા તે અપૂર્વ પ્રાપ્ત થાય છે, માટે એને અપૂર્વકરણ કહે છે (એમ, અપૂર્વસ્થિતિઘાત વગેરે પ્રક્રિયા એ દરમ્યાન થતી હોવાથી પણ એને અપૂર્વકરણ કહે છે.)
પ્રથમ અપૂર્વકરણનું ગ્રંથિભેદ એ ફળ છે જેનાથી જીવ સમ્યક્ત પામે છે. આ સમ્યક્ત તત્ત્વાર્થના શ્રદ્ધાન રૂપ છે. અને તેના પ્રશમ, સંવેગ, નિર્વેદ, અનુકંપા અને આસ્તિક્ય આ પાંચ લિંગ છે. લિંગોનો આ ક્રમે ઉલ્લેખ પ્રાધાન્યને અનુસરીને છે. અર્થાત્ પ્રશમ સૌથી વધુ પ્રધાન છે. અને પછી સંવેગ, નિર્વેદ વગેરે ઉત્તરોત્તર ઓછા પ્રધાન છે. પણ આ પ્રશમાદિનો લાભ પશ્ચાનુપૂર્વીથી થાય છે. એટલે કે પ્રથમ આસ્તિક્ય આવે છે, પછી અનુકંપા, પછી નિર્વેદ... વગેરે ક્રમે આ લિંગોની પ્રાપ્તિ થાય છે, આ પ્રમાણે જાણકારો કહે છે.
કર્મસ્થિતિ અંતઃ કો. કો. સાગરોપમ થયા પછી જીવ સમ્યક્ત પામે છે. એમાંથી પણ પલ્યોપમ પૃથક્ત જેટલી સ્થિતિ ઘટે ત્યારે જીવ દેશવિરતિ પામે છે. વળી સાગરોપમ પૃથક્વ જેટલો હ્રાસ થાય એટલે જીવ સર્વવિરતિ પામે છે. ત્યારબાદ પણ બીજા સાગરોપમ પૃથક્વ ઓછા થવા પર જીવ ક્ષપકશ્રેણિ માંડે છે. આ ક્ષપકશ્રેણિના અપૂર્વકરણમાં ધર્મસંન્યાસ નામનો પ્રથમ સામર્થ્યયોગ હોય છે. આ તાત્વિક = પરમાર્થિક એટલા માટે છે કે એનાથી ક્ષાયોપથમિક
