________________
બત્રીશી-૧૮, લેખાંક-૯૬
૧૦૪૭
શાસ્ત્રવચનાનુસારી - સ્વમતિ કલ્પનાનુસારી ચિન્તન એ તત્ત્વભૂત ન પણ હોય, પણ તત્ત્વાભાસ પણ હોય. તત્ત્વસ્વરૂપ વ્યવહાર શાસ્ત્રવચનના આધારે છે. કારણ કે આત્મા અતીન્દ્રિય હોવાથી એના અંગે શાસ્ત્ર જ દીપક સમાન છે. શાસ્ત્રવચનોનું પણ માત્ર પુનરાવર્તન નથી કરવાનું, કેમકે એ તો શ્રુતજ્ઞાન છે. પણ એના ૫૨ ચિન્તન કરવાનું છે. આ ચિન્તન કરવાથી હેય-ઉપાદેયનો વિવેક વિશદ બનતો જાય છે.
:
મૈત્રીવગેરે ભાવોથી ગર્ભિત ચિન્તન ઃ જીવાદિ તત્ત્વોનું ચિન્તન જે કરવાનું છે તે મૈત્રી વગેરે યથાયોગ્ય ભાવોથી ગર્ભિત હોવું જોઈએ. પૃથ્વીકાયનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ૨૨૦૦૦ વર્ષ છે વગેરે ચિત્તન મનને સંકલ્પ-વિકલ્પોથી જરૂર બચાવે છે. પણ પરિણતિને એટલું સ્પર્શનારું હોતું નથી. પણ એ જો મૈત્રીભાવગર્ભિત બનાવાય તો પરિણતિસ્પર્શી જરૂર બને, એમ ધર્માસ્તિકાયાદિ વિષયક ચિન્તન અંગે પણ જાણવું.
એટલે, નાનો મોટો કોઇપણ પ્રતિકૂળ વ્યવહાર કરનાર જીવ અંગે ક્રોધ-દ્વેષ-દુર્ભાવાદિ લાગણી જન્મે તો અધ્યાત્મયોગ નથી... પણ, ‘મારા કર્મો દુષ્ટ છે’ ‘એ દુષ્ટ નથી’ ‘એ મારો વૈરી નથી’ ‘મને એની સાથે વેર નથી’ ‘મને એની સાથે પણ મિત્રતા જ છે’ આવી બધી લાગણી જેટલી વાર જાગે એટલીવાર અધ્યાત્મ યોગ છે. એ જ રીતે બીજાની કે પ્રતિસ્પર્ધીની ભૌતિક કે આધ્યાત્મિક પ્રગતિ જોઈને ‘પુણ્યશાળી છે’ ‘ધન્ય તપસ્વી !'... વ્રતધર જીવને ઈર્ષ્યાની લાગણી ન થતાં આવી પ્રમોદની લાગણી થાય તો અધ્યાત્મયોગ છે. એમ દુઃખીને કે પાપીને જોઈને એના પર દ્વેષ-તિરસ્કાર ન થતાં ‘કઇ રીતે આનો દુઃખમાંથી કે પાપમાંથી ઉદ્ધાર થાય' એમ કરુણા ઉપજે તો અધ્યાત્મયોગ છે. એમ અપ્રજ્ઞાપનીય પાપી પ્રત્યે પણ તિરસ્કાર ન જાગે ને ‘હજુ કાળ પાક્યો નથી, કાળ પાકશે એટલે સુધરશે' એ
