________________
સ્થાનઃ
બત્રીશી-૧૯, લેખાંક-૧૦૧
શેઠ હઠીસિંગ
૧૦૫
દાવાદ.
શાસ્ત્રયોગજનક ક્ષયોપશમ પ્રગટી ચૂક્યો છે. તેઓ પાછળથી જો પ્રમાદ કરે તો ઇચ્છાયોગ થાય કે શાસ્રયોગ ?
સમાધાન - ઇચ્છાયોગની વ્યાખ્યામાં જ્ઞાનિનોવિ... જે પદ છે એના અર્થમાં અનુભવજ્ઞાન પણ લઇ લેવાનું છે. એટલે કે પૂર્વે અનુભવ કર્યો હોવા છતાં પાછળથી જે પ્રમાદ કરે છે એને પણ ઇચ્છાયોગ જ છે. એટલે ૧૪ પૂર્વધરને પહેલાં શાસ્રયોગ હોય. પણ પ્રમાદ આવી જાય તો ઇચ્છાયોગમાં આવી જાય. એટલે જ્ઞાનીશ્રુતશાસ્ત્ર-કાલાદિની વિકલતા... આ બધું ગૌણ છે, પ્રમાદ જ મુખ્ય છે જે અનુષ્ઠાનને ઇચ્છાયોગ બનાવે છે. એટલે પૃથ્વીચન્દ્ર-ગુણસાગરને બાહ્ય વિકળતા હોવા છતાં ઇચ્છાયોગ નહોતો, સામર્થ્યયોગ-કેવલજ્ઞાન
થયા.
પ્રભુવીર પ્રથમ વિહાર કરી અસ્થિકગ્રામે પહોંચ્યા ત્યારે દિવસ એક પ્રહર નહીં, પણ બે ઘડી બાકી હતો. તો આ વિહાર એ ઇચ્છાયોગ કે શાસ્ત્રયોગ ? એમ આચાર્ય ધર્મકથામાં વ્યાવૃત હોય ને તેથી પ્રતિક્રમણ મોડું થાય તો ઇચ્છાયોગ કે શાસ્ત્રયોગ ? કારણકે પ્રમાદ નથી, તો ઇચ્છાયોગ શી રીતે ? ને કાલાદિની વિકલતા છે તો શાસ્ત્રયોગ શી રીતે ? આનો જવાબ છે કે ઇચ્છાયોગ તો નથી જ, કારણકે પ્રમાદ નથી, તેથી એ શાસ્ત્રયોગ જ છે. એની વ્યાખ્યામાં ‘યથાશક્તિ’ પદ જે રહેલ છે એનો અર્થ જેમ શક્તિનો અનતિક્રમ લેવાનો છે એમ સંયોગનો અનતિક્રમ પણ લેવાનો છે. પ્રમાદઉપેક્ષાથી વિકલતા આવે તો જ ઇચ્છાયોગ જાણવો.
શંકા ગ્રંથમાં તો અખંડઅર્થની આરાધનાથી... એટલે કે અનુષ્ઠાનની સંપૂર્ણ આરાધનાથી શાસ્રયોગ કહ્યો છે. પછી વિકલ = અધુરા અનુષ્ઠાનને શાસ્ત્રયોગ કેમ કહેવાય ?
-
સમાધાન - વર્ણન કરવાનું હોય ત્યારે રાજમાર્ગનું વર્ણન કરાય છે. નાની ગલીઓ - ખૂણાં-ખાંચાનું નહીં. એમ વર્ણન હંમેશા
