________________
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે-૮
વિવેચન : શંકા - અહીં અપાયવાળાને જ સાશ્રવયોગ કહ્યો છે. વળી અપાય તરીકે નિરુપક્રમણીય કર્મ કહેલ છે. જે ચરમશરીરી દેશવિરત વગેરે જીવોને સત્તામાં પણ નિરુપક્રમણીયકર્મ છે નહીં. એમનો યોગ સાપાય ન હોવાથી સાશ્રવ હોવો સિદ્ધ ન થવાથી અનાશ્રવ જ માનવો પડશે. તથા એકજન્મા હોવાથી પણ એને અનાશ્રવયોગ માનવો જરૂરી બને છે. વળી, એ વખતે એને સાંપરાયિકકર્મબંધ તો છે જ. માટે એને સાશ્રવ પણ માનવો પડશે .. તો આ તો પરસ્પર વિરોધ થશે. તથા ચરમશરીરી પણ જે યોગીને નિરુપક્રમણીયકર્મ સત્તામાં હોવાથી યોગ સાપાય હોવાના કારણે સાશ્રવ છે. છતાં એ બહુ જન્માન્તરકર નથી, એક જન્મા છે... માટે એને અનાશ્રવ પણ માનવો પડશે.
૧૧૬૦
વળી જે નિરુપક્રમણીયકર્મરહિતના યોગીને(= અનપાયયોગીને) હજુ એક દેવભવ અને એક મનુષ્યભવ બાકી છે એને પણ કયો યોગ માનવો ? સાપાય ન હોવાથી સાશ્રવ ન મનાય... એજન્મા ન હોવાથી અનાશ્રવ પણ ન માની શકાય.
પ્રશ્ન : પણ આ યોગીને તો દેવભવમાં જશે ત્યારે ચારિત્ર રહેવાનું જ નથી માટે ચારિત્રભ્રંશ થતો હોવાથી એ સાપાયયોગી જ છે, અનપાયયોગી નહીં.
ઉત્તર ઃ યાવજ્જીવની પ્રતિજ્ઞા હતી. એ પૂર્ણ થવાથી ચારિત્રનો અભાવ થયો છે, પણ ભંગ નથી થયો. જો ભંગ હોય તો આલોચનાપ્રાયશ્ચિત્ત વિના પુનઃ પ્રાપ્તિ શીઘ્ર સુલભ ન બને. દેવલોકમાં જનારને ચારિત્રની તાલાવેલી ઊભી છે. ને વગર પ્રાયશ્ચિત્તે પાછી શીઘ્ર સુલભ પ્રાપ્તિ છે. માટે એ ભંગ નથી. જેમ દીર્ઘપ્રયાણ માટે નીકળેલાને રાત્રે પ્રયાણ ન હોય તો પણ પ્રયાણભંગ નથી કહેવાતો, માત્ર વિશ્રામ કહેવાય છે. કારણ કે નિદ્રામાં પણ પ્રયાણબુદ્ધિ ચાલુ છે, સ્વપ્રા પણ પ્રયાણના જ આવે છે. એમ આ જીવોને દેવલોકમાં પણ
