________________
૯૬૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે એવી તો કોઈ વાત આગમમાં હોવી સંભવતી નથી જ. વળી આ વિધાનો દર્શાવે છે કે યુક્તિ તપાસવી તો જોઈએ જ. પણ આપણી બુદ્ધિની- આપણા ક્ષયોપશમની મર્યાદા છે. એ મર્યાદાની બહારની પણ ઢગલાબંધ વાતો જૈનશાસ્ત્રમાં મળે છે. આપણે ગમે એટલું મથીએ તો પણ એમાં રહેલી યુક્તિ આપણને લાધવાની નથી જ. એટલે એ વાતો આજ્ઞાગ્રાહ્ય સમજીને સ્વીકારી લેવી, ભલે મૂળમાં એ પણ યુક્તિસંગત છે, તો પણ. એ માટે આપણી બુદ્ધિનો વિષય બને એવી વાતોને યુક્તિથી ચકાસી.. પછી ખીચડીના ચાર દાણાનો નિયમ લગાડી દેવો.
આમ જિનોક્ત વાતો બધી જ યુક્તિસંગત હોવા છતાં આપણી અપેક્ષાએ એના બે વિભાગ થઈ જાય છે, આજ્ઞાગ્રાહ્ય અને બુદ્ધિગ્રાહ્ય (યુક્તિગ્રાહ્ય-હેતુગ્રાહ્ય). જેમ જેમ આપણો ક્ષયોપશમ-શાસ્ત્રીય બોધ વધતો જાય છે એમ એમ આશાગ્રાહ્ય વાતો બુદ્ધિગ્રાહ્ય બનતી જાય છે. માટે એમાં કોઈ નિશ્ચિત ભેદરેખા માનવી નહીં.
સમ્યક્ત્વીજીવો આ બે વિભાગપૂર્વક બધા જ જિનવચનોને પ્રમાણ-સત્ય માનતા હોય છે. પણ ‘આ માન્યતા એ શિષ્ટત્વ છે' એમ ન સમજવું, કારણકે આ માન્યતા તો સમ્યક્ત્વી-દેશવિરત વગેરે બધાને એકસમાન હોય છે. જ્યારે શિષ્ટત્વ તો તરતમતાએ હોય છે. એટલે ‘ક્ષીણદોષત્વ એ શિષ્ટત્વ...' આવું જ શિષ્ટલક્ષણ નિર્દોષ છે.
આમ સમ્યગ્દષ્ટિદ્વાત્રિંશિકાની આવશ્યક વિચારણા પૂર્ણ થઈ. હવે આગામી લેખથી સોળમી ઈશાનુગ્રહ વિચાર દ્વાત્રિંશિકાની વિચારણા ચાલુ કરીશું.
