________________
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે
નિયત(=નિકાચિત)પ્રબળ વિપાકવાળું જ હોય એવો નિયમ છે નહીં. પણ જેને એ એવું નિકાચિત હોય તે જીવ અતિનિર્મળ સમ્યક્ત્વી હોય તો પણ એ બળવાન કર્મ એની પાસે ચારિત્રથી વિપરીત વેપાર-ભોગપ્રવૃત્તિ વગેરે કરાવે છે. જે સમ્યક્ત્વીજીવોને એ એવું નિકાચિત નથી હોતું એ જીવો જો વૈરાગ્યની ભાવનાથી ભાવિત થાય - સત્ત્વ ફોરવે તો એમનું ચારિત્રમોહનીય મોળું પડી જાય છે ને એ જીવો ચારિત્રધર્મ પામી જાય છે. પણ જ્યાં સુધી એ ભાવિતતાનેસત્ત્વને એ જીવો કેળવતા નથી ત્યાં સુધી એ અનિકાચિત ચારિત્રમોહનીય કર્મ પણ જીવ પાસે ચારિત્રવિરોધી પ્રવૃત્તિ કરાવે છે.
૯૪૬
શંકા : સમ્યક્ત્વીજીવ જો ચારિત્રવિરોધી પ્રવૃત્તિ કરે છે, તો એને પ્રબળ ચારિત્રધર્મરાગ છે એમ શી રીતે કહી શકાય ?
સમાધાન ઃ જેમ બ્રાહ્મણને ઘેબર વગેરે મધુર વસ્તુ જ અતિપ્રિય હોવા છતાં જ્યારે એ મળે એમ નથી અને ભૂખ ખૂબ સખત લાગેલી છે ત્યારે એ પૂયિકાદિ=સડેલી-કોહવાયેલી વસ્તુ પણ ખાઈ લે છે. ને તે છતાં એ વખતે પણ અંદર તો ઘેબરની જ ઇચ્છા વર્તતી હોય છે. એ સડેલા ભોજનનો તો ત્રાસ જ હોય છે. આવું જ કેટલાક અવિરત સમ્યક્ત્વી જીવોને હોય છે, વ્યક્તરૂપે પણ ચારિત્રની જ પ્રબળ ઇચ્છા હોવા છતાં પરિસ્થિતિવશાત્ પરાણે ઘરવાસ હોય છે, ને તેથી એ ઘરવાસ એને ભારે ત્રાસરૂપ અનુભવાતો હોય છે. પણ બધા જ સમ્યક્ત્વીને આવું જ હોય છે એવું હોતું નથી. કેટલાય સમ્યક્ત્વીજીવો સત્ત્વ અને પુરુષાર્થ ફોરેવે તો ચારિત્રપ્રાપ્તિ શક્ય હોય છે. પણ સ્વજનમમતા, ભોગાસક્તિ વગેરે કારણે ઘરવાસમાં રહેલા હોય છે. ને તેથી ભોગપ્રવૃત્તિકાળે ભોગને પરાણે કરતા હોય છે એવું નથી હોતું, પણ સ્વરુચિથી જ કરતા હોય છે. અને એટલે જ ભોગસુખનો એમને તત્કાળ ત્રાસ નથી હોતો પણ આનંદ હોય છે. આ બધો
