________________
-૭૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે અપુનર્બન્ધક વગેરે પરિભાષા સિદ્ધાન્ત મતે જાણવી, કારણકે કાર્મગ્રન્થિકો તો સમ્યક્તભ્રષ્ટ થઈને મિથ્યાત્વે ગયેલા જીવને પણ ૭૦ કોડાકોડી સાગરોપમ બંધ સ્વીકારે છે. ગ્રન્થકાર શ્રીઉપાધ્યાયજી મહારાજે અન્યત્ર ગ્રન્થમાં ખુલાસો કરેલ છે કે ભવાભિનંદી જીવ જેવા તીવ્ર સંક્લેશ પ્રયુક્ત જેવા ઉત્કૃષ્ટ રસ સાથે ૭૦ કોડાકોડી બાંધે છે, એવા ઉત્કૃષ્ટ સંક્લેશ પ્રયુક્ત એવા ઉત્કૃષ્ટ રસ સાથેનો ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિબંધ સમ્યક્તભ્રષ્ટ જીવને સંભવતો નથી. એટલે એવા બંધનો તો એ પણ અપુનર્બન્ધક હોય જ છે.
“ભવાભિનંદીના દોષો દૂર થયે જીવ અપુનર્બન્ધક થાય છે.” એમ અહીં જણાવ્યું, પણ એ દોષો દૂર કરવાના કોઈ ઉપાયો અહીં દર્શાવ્યા નથી એ સૂચવે છે કે અપુનર્બલ્પકપણે કોઈ ઉપાયો દ્વારા પુરુષાર્થથી સાધવાનું હોતું નથી, પણ જીવ કાળક્રમે સહજ રીતે એ ભૂમિકા પ્રાપ્ત કરી લે છે. આ વાત યુક્તિસંગત પણ છે જ, કારણકે અપુનર્બન્ધકપણાની પૂર્વઅવસ્થામાં તો ગુરુદેવાદિ પૂજનરૂપ કોઈ પણ પુરુષાર્થ તાત્ત્વિક બનતો જ નથી અને અતાત્વિક પુરુષાર્થ તો સાધ્યની સિદ્ધિ ન જ કરી આપે એ સ્પષ્ટ છે. એટલે કોઈ ઉપાય દર્શાવ્યા હોત તો પણ એની તાત્ત્વિક અજમાયશ અશક્ય જ રહેવાથી ઉપાયસાધ્યતા પણ અશક્ય જ છે.
શંકા : પંચસૂત્રમાં બતાવેલ ચારશરણ, દુષ્કતગર્તા, સુકૃત અનુમોદના... આ ઉપાયરૂપ ન બની શકે ?
સમાધાન : એ ઉપાય પણ અપુનર્બન્ધક બની ગયેલા જીવો માટે છે, કારણકે ચાર શરણનો સ્વીકાર કરવો વગેરે ઉપદેશ છે, અને ઉપદેશની યોગ્યતા અપુનર્બન્ધકથી જ આવે છે, એ પૂર્વે નહીં. એટલે અપુનર્બન્ધકપણું પુરુષાર્થ સાધ્ય ન હોવાથી સહજઅલ્પમલત્વની જેમ કાળસાધ્ય જ માનવાનું રહે છે, ને તેથી એ, એની જેમ જ ચરમાવર્ત
