________________
૮૮૨
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે
નહીં, એ રીતે એની, પરિણમવાની યોગ્યતા જ નષ્ટ થઈ ગઈ. આ અલ્પમલત્વ છે, આ ચરમાવર્તપ્રવેશકાળે થાય છે, આ અપુનર્બન્ધકત્વ છે. હવે તીવ્ર-અભિષ્યંગ-ભવરાગ ન રહેવાથી, પૂર્વસેવા ઉત્તરોત્તરવૈરાગ્યનું કારણ બની શકે છે, માટે એ મુખ્ય છે. આ શાસ્ત્રીય મર્યાદા છે.
કહેવાનો આશય એ છે કે તીવ્રકષાયરૂપે પરિણમવાની યોગ્યતા જ ન રહે એવી ભૂમિકારૂપ પુરુષની પ્રકૃતિ એ એષ્યદ્ભદ્રા પ્રકૃતિ છે. આવી પ્રકૃતિ ભવિષ્યમાં કલ્યાણની પરંપરા ચલાવનારી હોય છે, એ વાત પૂર્વની બત્રીશીઓમાં આવી ગઈ છે. માટે એને અહીં એષ્યદ્ ભદ્રા કહી છે. (એષ્યદ્=ભવિષ્યમાં ભદ્રા=કલ્યાણ કરનારી.) આવી ભૂમિકા પામેલા જીવની ગુરુપૂજા વગેરે ઉત્તરોત્તર કલ્યાણ કરનાર બને છે. તેથી એવા જીવની ગુરુપૂજા વગેરેને જ પૂર્વસેવા કહેવી એવો શાસ્ત્રીય વ્યવહાર છે. શાસ્ત્રીય મર્યાદા છે. માટે એ વાસ્તવિક પૂર્વસેવા છે. આવી ભૂમિકા વગરની અવસ્થામાં= સમૃદ્ધધકાદિ અવસ્થામાં થતી ગુરુપૂજાદિ, આ એષ્યદ્ભદ્રા પ્રકૃતિ ન હોવાથી એને પૂર્વસેવા કહેવાની શાસ્ત્રીય મર્યાદા નથી. માટે ‘એ ઉપચારથી પૂર્વસેવા છે' આવી વાત યુક્તિસંગત છે.
આ એષ્યદ્ભદ્રા પ્રકૃતિના પ્રભાવે, અપુનર્બન્ધકજીવ શાન્ત અને ઉદાત્ત બને છે ઇન્દ્રિય અને કષાયના એવા પ્રકારના વિકારો · કે જે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિબંધ કરાવી શકે. આવા વિકારોથી રહિત હોવું એ અહીં ‘શાન્તત્વ’ છે. તથા ઉચ્ચ-ઉચ્ચતર વગેરે શુભઆચરણોમાં બચિત્તતા એ અહીં ‘ઉદાત્તત્વ' છે. અલ્પમલત્વભૂમિકારૂપ એષ્યદ્ભદ્રાપ્રકૃતિથી મુક્તિદ્વેષ રવાના થઈ જાય છે એ રવાના થવો એ જ આદ્ય શુદ્ધ ચિત્તપરિણામ છે. પછી ઉત્તરોત્તર એની શુદ્ધતા વધતી જાય છે. જેમ ધન્ય-ધનાચ-રૂપવાનૢ યુવાન ભોગસુખનો
