________________
૮૧૪
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે અલ્પમલત્વ થયું ન હોવાથી મુક્તિઅષ પ્રગટ્યો ન પણ હોય. ને તેથી મુક્તિદ્વેષ વર્તતો હોવાથી અનુષ્ઠાન વિષ-ગર પણ સંભવે...
પ્રતિશંકાઃ જો આવું હોય તો શરમાવર્તિકાળનો ઉલ્લેખ કેમ કર્યો ?
શંકાઃ એ તો “મુક્તિઅદ્વેષ વહેલામાં વહેલો ચરમાવર્તપ્રવેશે થાય એટલું જણાવવા માટે. જેમ સમ્યકત્વ માટે દેશોન અર્ધ પુદ્ગલ પરાવર્ત કહેવાય છે એમ.
સમાધાન : સમ્યક્તપ્રાપ્તિ જુદા જુદા જીવોને ભિન્નભિન્ન કાળે જે થાય છે એમાં તો તેઓએ ભિન્ન-ભિન્નકાળે કરેલો પુરુષાર્થ કારણ છે. પણ અલ્પમલત્વભૂમિકા કાળસાધ્ય છે ને કાળસાધ્ય હોવાથી તે તે કાળે સર્વજીવોને પ્રાપ્ત થઈ જ જાય એમ માનવું જ પડે છે. અર્થાત્ ચરમાવર્તપ્રવેશે અલ્પમલત્વ ને મુક્તિઅષ પ્રગટી જ જાય. આ વાત સૂક્ષમતાથી વિચારવી, કારણ કે એ કાળે જો એ ન પ્રગટે, તો પછી શાનાથી પ્રગટે? આશય એ છે કે આ ભૂમિકાની પૂર્વકાળમાં મુક્તિષ વિદ્યમાન હોવાથી પુરુષાર્થનું તો કોઈ શુભ પરિણામ શક્ય જ ન હોવાના કારણે પુરુષાર્થથી એ પ્રગટી શકતી નથી. “તે તે જીવની ભવિતવ્યતા જ તે તે કાળે જીવની અલ્પમલત્વ ભૂમિકા પ્રગટાવી દે એમ પણ કહી શકાતું નથી, કારણ કે તો તો, જેમ ભવિતવ્યતા તે તે કાળે તે તે જીવને વ્યવહારરાશિમાં જે લાવી દે છે, એ માટે એ પૂર્વે (અવ્યવહારરાશિ કાળ દરમિયાન) કાળક્રમે થતી કોઈ પ્રક્રિયા દર્શાવી નથી. એમ પ્રસ્તુતમાં પણ જો ભવિતવ્યતા જ અલ્પમલત્વ લાવતી હોત તો કાળક્રમે ક્રમિક મનહાસ જે કહ્યો છે તે ન જ કહ્યો હોત. એટલે ચરમાવર્ત પ્રવેશ થવા છતાં અલ્પમલત્વભૂમિકા જો ન આવે, તો પછી એ શાનાથી આવશે? એ પ્રશ્ન ઊભો જ રહે છે.
