________________
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે
પ્રશ્ન ઃ પણ સંભૂતિમુનિ પછીથી ચક્રવર્તી થઈને છેવટે સાતમી નરકમાં ગયા છે, શું એ જ ન સૂચવે કે વિષાન્નતૃપ્તિસાદશ્ય હતું જ, ને તેથી એમનું અનુષ્ઠાન ગરઅનુષ્ઠાન હોવાથી ભવાભિવંગ હતો જ ?
૮૦૪
ઉત્તર : વિષમિશ્રિત ભોજનમાંથી વિષ ટાળી ન શકાય તો છેવટે ભોજન પણ છોડવાનું જ હોય, કરુણાશીલ વ્યક્તિ એ છોડવાની વાત ન કરે એ સંભવે જ નહીં. ચિત્રમુનિએ અનુષ્ઠાન છોડવાની વાત નથી કરી એ જ જણાવે છે કે એ ‘વિષમિશ્રિત ભોજન' તરીકે એમને માન્ય નહોતું.
પ્રશ્ન : પણ તો પછી સાતમી નરક કેમ થઈ ?
ઉત્તર ઃ તીવ્રઇચ્છાપૂર્વક ચક્રવર્તીપણાના ભોગોમાં લંપટ બન્યા એના કારણે એ થઈ, આ અનુષ્ઠાનના કારણે નહીં, એવો વિવેક કરવો જોઈએ.
પ્રશ્ન : તો તો અચરમાવર્તવર્તી જીવ માટે પણ આવું જ કહેવાનું રહેશે. એ જીવ વિષયેચ્છાથી ધર્મ કરે, એના પ્રભાવે વિષયો પામે, અને પછી એમાં ગળાડૂબ બની દુર્ગતિમાં જાય... આમાં પણ, દુર્ગતિ વિષયોમાં ગળાડૂબ બનવાથી થઈ, ધર્મના કારણે નહીં, એવો વિવેક કરી જ શકાય છે... ને પછી એના અનુષ્ઠાનને પણ વિષગર કહી નહીં શકાય.
ઃ
ઉત્તર : સુવું ધર્માત્ દુઃવું પાપાત્ સર્વશાસ્ત્રપુ સંસ્થિતિ: આવા શ્રીહરિભદ્રસૂરિ મહારાજના વચનને અનુસરીને તો ‘ધર્મથી દુર્ગતિ’ કહી નહીં જ શકાય ને ? વળી ‘દુર્ગતિમાં પડતા જીવને ધારી રાખે (બચાવે) તે ધર્મ' આ વાત પણ ધર્મથી દુર્ગતિવારણ જણાવે છે, દુર્ગતિગમન નહીં. તેમ છતાં વિષાનુષ્ઠાન વગેરે નિરૂપણના પરિપ્રેક્ષ્યમાં કહેવું હોય તો અચરમાવર્તવર્તી જીવના અનુષ્ઠાનથી એ
