________________
७६
परमात्माज्ञाया माहात्म्यम्
योगसारः १/२३
एवमन्येऽपि दोषाः प्रतिपक्षभावनाभिर्निमूलयितव्याः । विपाकदारुणत्वं विचिन्त्याऽपि दोषा जेया: । एवमात्मोपवनाद्दोषकण्टकाः सर्वथा उद्धर्तव्या: ।
इत्थं परमात्मनस्तिस्त्र आज्ञा: - ( १ ) चित्तं निर्मलं कर्त्तव्यम्, (२) रत्नत्रयस्य पुष्टिः कर्त्तव्या, (३) दोषाश्च हन्तव्याः । एतासु पालितासु कृतकृत्योऽपि परमात्माऽऽराद्धो भवति । ततश्च स परमपदं ददाति ॥ २२॥
अवतरणिका - परमात्माज्ञायाः स्वरूपं दर्शितम् । अधुना तस्या माहात्म्यं वर्णयतिमूलम् - एतावत्येव तस्याज्ञा, कर्मद्रुमकुठारिका । समस्तद्वादशाङ्गार्थ-'सारभूताऽतिदुर्लभा ॥ २३ ॥
अन्वयः - तस्य कर्मद्रुमकुठारिका समस्तद्वादशाङ्गार्थसारभूताऽतिदुर्लभा एतावत्येवाऽऽज्ञा ॥२३॥
पद्मीया वृत्तिः - तस्य - परमात्मनः कर्मद्रुमकुठारिका - कर्मैव द्रुमः वृक्षोऽनेकभेदप्रभेदशाखापत्राकुलत्वादिति कर्मद्रुमः, तस्य छेदनाय कुठारिका परशुरिवेति
પ્રસન્નતાથી દીનતાને હણવી. અનિત્યભાવનાથી શોકને હણવો. એમ બીજા પણ દોષોનો પ્રતિપક્ષી ભાવનાઓથી નાશ કરવો. દોષોના ભયંકર પરિણામ વિચારીને પણ દોષોને જીતવા. આમ આત્માના ઉપવનમાંથી દોષોના કાંટા બધી રીતે દૂર કરવા.
આમ પરમાત્માની ત્રણ આજ્ઞા છે - (૧) ચિત્તને નિર્મળ કરવું, (૨) રત્નત્રયની પુષ્ટિ કરવી અને (૩) દોષોને હણવા. આ આજ્ઞાઓનું પાલન કરવાથી કૃતકૃત્ય એવા પણ પરમાત્માની આરાધના થાય છે. તેથી તે પરમપદ આપે છે. (૨૨) અવતરણિકા – પરમાત્માની આજ્ઞાનું સ્વરૂપ બતાવ્યું. હવે તેના માહાત્મ્યનું વર્ણન કરે છે –
શબ્દાર્થ - તે પરમાત્માની કર્મવૃક્ષ માટે કુહાડી સમાન, સંપૂર્ણ દ્વાદશાંગીના અર્થના સારરૂપ, અતિશય દુર્લભ એવી આટલી જ આજ્ઞા છે. (૨૩)
પદ્મીયાવૃત્તિનો ભાવાનુવાદ - પૂર્વે કહેલી પરમાત્માની આજ્ઞા કર્મરૂપીવૃક્ષને
१. सारभूताऽर्थदुर्लभा - J
