________________
૨૧૮
અર્થ : જે બાહ્ય અને અત્યંતર (બને) પરિગ્રહને ત્યજીને ઉદાસીન અર્થાત્ રાગદ્વેષરહિતપણે રહે છે, તેના ચરણકમળની પર્ય પાસના ત્રણે જગત કરે છે.
ભાવાર્થ: બાહ્ય ધન-ધાન્યાદિ નવ પ્રકારને અને અત્યંતર મોહનીયાદિ કર્મના વિપાકરૂપ ચૌદ પ્રકારને એ બને પરિગ્રહને ત્યાગ કરીને જે સદા સમતામાં રમે છે, તે મહાત્માના ચરણેને ત્રણે લેકના જ પૂજે છે કારણ કે તે દુષ્કરકારી છે.
વિવેકી જીવને તે જે જે સંગો પ્રાપ્ત થાય છે, તેમાં નિર્મમભાવ કેળવીને તે પિતાના અપરિગ્રહ (સ્વરૂપ રમણતા) ગુણને પ્રગટાવવા માટે પ્રયત્નશીલ રહે છે. પરંતુ જે અજ્ઞાની જીવે અવિવેકના કારણે તેમાં રાગમમતા કરે છે તેજ તેમને સંસારનું કારણ બને છે. જીવ ગમે તેટલી મમતા કરે તે પણ આખરે તે સંવેગોને વિયાગ જ થાય છે. વિગ થતાં જીવ મમતાને છેડીને જે સમતાને અનુભવે તે જ તેને જન્મ સફળ થાય છે. અન્યથા મારું મારું કરતાં મરીને મહાદરિદ્રી બને છે. અને પિષેલી મમતા તેને સતત દુઃખી કરે છે. તત્ત્વથી સગો ભેગવવા માટે નથી પણ વૈરાગ્ય-સમતા પ્રગટાવવા માટે છે. જે મળેલી પણ સુખસામગ્રીમાં નિર્મમ રહે છે, તેને ઉત્તરોત્તર સામગ્રી અધિક મળે છે. અને દઢ થયેલી નિર્મમતા તેમાં ઉદાસીન બનાવી ઉત્તરોત્તર અકિંચનતા ગુણને સિદ્ધ કરી અજરામર બનાવે છે.
હવે કેવળ બાહ્યત્યાગની નિષ્ફળતા જણાવે છે –
