________________
ગંગા પ્રમુખ નદીઓનું વર્ણન
શબ્દાર્થ –
વન વિત્ત-પાંચ ક્ષેત્રની મળો –મહાનદીઓ સાહિતિ-પોતાના દ્વારની દિશામાં રહેલા
વિમુદ્ર–કહપ્રમાણને બાદ કરેલ જિરિત્ર–એવા ગિરિના અર્ધ ભાગ સુધી |
––જઈને, વહીને નિર્મદિં–પિતાની જિબિહેકામાં થઈને ળિઝળિ-પિતપોતાના નામવાળા હું તુ-કુંડમાં Tળવદંતિ–પડે છે.
બિગનિમિ-પિતાની જિહિકાની
પુર્વ વહેં–પૂર્વ સમુદ્રને વિદુરજ્ઞા-પહોળાઈથી
શબર–અને બીજી નદીઓ, ઉત્તર વાવીર સેન-પચીસમા ભાગે
| મુખી નદીઓ મુલુ-મૂકીને, છેડીને
અવરëિ –અપરદધિને, પશ્ચિમ મક્સોરિં-ક્ષેત્રના મધ્યમાં રહેલા પર્વતને | સમુદ્રને નામનુ-ચામુખી, દક્ષિણમુખી નદીઓ | ઉતિ-મળે છે, જાય છે.
પથાર્થ–પાંચ ક્ષેત્રની મહાનદીઓ પોતાના દ્વારની દિશા તરફ રહેલ કહપ્રમાણને પર્વતના પ્રમાણમાંથી બાદ કરી જે રહે તેના અર્ધભાગ સુધી પર્વત ઉપર વહીને પિતાપિતાની જિહિકામાં થઈને પિતાના નામવાળા નીચે રહેલા પ્રપાતકુંડમાં પડે છે. ૫૮ છે
પિતાની જિહિકાના વિસ્તારથી પચીસમા ભાગે મધ્યગિરિને મૂકીને દક્ષિણમુખી નદીએ પૂર્વસમુદ્રમાં જાય છે, અને બીજી એટલે ઉત્તરમુખી નદીએ પશ્ચિમસમુદ્રમાં જાય છે. એ ૫૯ છે વિસ્તર-પાંચ ક્ષેત્રની રોહિતાંશા વિગેરે ૧૦ મહાનદીઓની ગતિ આ પ્રમાણે–
શેષ ૧૦ મહાનદીઓની ગતિ છે હિમવંતક્ષેત્રમાં રહેતાંરા અને રેહિતા એ બે નદી તથા હિરણ્યવંત ક્ષેત્રમાં સુવર્ણકૂલા અને રૂકૂલા એ બે નદીઓ વહે છે, તેમાં હિતાંશા નદી લઘુહિમવંતપર્વત ઉપરના પદ્મદ્રહમાંથી ઉત્તર તરણે (ઉત્તરદ્વારે) ૧૨ જનના પ્રવાહથી નિકળી સીધી લીટીએ ઉત્તર સમુખ પર્વતના પર્યન્ત કિનારા સુધી આવી ત્યાં સુધીમાં ૨૭૬
જન ૬ કળા પર્વત ઉપર વહી. કારણકે સાપરિસિ–પિતાની દિશા તરફ કહનું પ્રમાણ એટલે ઉત્તરદિશિ તરફ દ્રહનું પ્રમાણ તે દક્ષિણેત્તર પહોળાઈ ૫૦૦ એજન છે, તે લઘુ હિમવંતના ૧૦૫ર-૧૨ વિસ્તારમાંથી વિમુદ્ર-બાદ કરતાં ૫૫૨ જન-૧૨ કળા રહી તેનું મä–અર્ધ કરતાં ૨૭૬ જન ૬ કળા આવી, માટે એટલા જન સુધી હિતાંશા નદી પર્વત ઉપર વહીને પિતાની ૧ યોજન લાંબી અને ૧ ગાઉ
૪ ગઈ
