Page Text
________________
કેવલિંભુક્તિવિચાર
बल' हि शारीर, वीर्य चान्तरः शक्तिविशेष इति प्रसिद्धम्, तत्र वीर्यान्तरायकर्मक्षयोभूतस्य वीर्यस्य ज्ञानस्येव स्वयं भुवनाभोगलक्षणाभ्यन्तरव्यापाररूपस्यानन्तत्वेऽपि भगवतां शारीरबलचयापचयौ भवत एव तयोस्तथाविधपुद्गलचयापचयाधीनत्वात् । एतेन 'ज्ञानस्येव क्षायिकवीर्यस्याविकारत्वात् कथं तद्धानिवृद्धी ?' इति परास्त, योग परिणामरूपस्य बलस्य शरीरनामकर्मपरिणतिविशेषरूपत्वेनाऽक्षायिकत्वात् । उक्त च प्रज्ञापनावृत्तौ ' स पुनर्योगः शरीर'नामकर्मपरिणतिविशेष इति' 'कथमेतदित्थ' ? इति चेत् ? योगनिरोधेन तन्निरोधात् लेश्याद्योग वीर्य शक्तिरुत्साहः पराक्रम इति पर्याय्वचनाच्च । अथैव शरीरनामकर्मक्षयात् क्षायिक बल स्यादिति चेत् ? स्यादेव प्रयत्ननिरोधात् परमनिश्चलतारूपचारित्राऽपृथग्भूतमेव तदित्येके । क्षायिकचारित्रस्येव क्षायिकवीर्यस्यापि सादिसान्तत्व बहिः परिणामित्व' चेति સિદ્ધાન્તઃ ॥ાા
૨૫૯
કેવળીને આવુ' વીય અનંત હોવા છતાં શારીરિક બળના ચય-અપચય તા થાય જ છે કારણ કે તે ચય-અપચય પુદ્ગલાના તથાવિધ ચય-અપચય ને આધીન હાય છે. આમ વીર્ય અને ખળ ભિન્ન ભિન્ન વસ્તુ છે તેમજ કેવળીએને વીય ની હાનિવૃદ્ધિ હાતી નથી પણ બળની તેા તે સંભવિત જ છે એવુ' જે પ્રતિપાદન કર્યું' તેનાથી કેવળીને જ્ઞાનની જેમ વીય પણ ક્ષાયિક હાવાથી અવિકારી હાય છે અને તેથી એમાં હાનિવૃદ્ધિ શી રીતે થાય ? એ વાત પરાસ્ત જાણવી કારણ કે ખળ વીર્યાત્મક નથી પણ ચૈાગ પરિણામરૂપ છે જે શરીરનામક જન્ય પરિણામ વિશેષ રૂપ હાવાથી અક્ષાયિક જ હાવાના કારણે ઘટી શકે છે. શ્રી પ્રજ્ઞાપનાસૂત્રની વૃત્તિમાં કહ્યુ છે કે તે યાગ શરીરનામક જન્ય પરિણામવિશેષરૂપ છે.
પ્રશ્ન :-ખળ, શરીરનામક જન્ય પરિણામ વિશેષાત્મક યાગરૂપ છે એવુ કેમ ? [બળ યાગપરિણામરૂપ છે, વીર્યાત્મક નહિ]
ઉત્તર :-ચેાગનિરોધ કરવાથી જ બળના નિરાધ પણ થાય છે તેથી જણાય છે કે યાગપરિણામ જ બળ છે. વળી લેશ્યાવાળુ વીય યાગ છે જેના શક્તિ, ઉત્સાહ, પરાક્રમ વગેરે રૂપ ૧પર્યાયવચના પણ જણાવે છે કે યાગ જ શક્તિ=ખળ છે.
પૂર્વ પક્ષ :–જો બળને શરીરનામકર્મ પરિણતિરૂપ માનશેા તે। જેમ વીર્યાન્તરાય કર્મના ક્ષયથી ક્ષાયિક વીય પ્રકટ થાય છે તેમ શરીર નામકર્મના ક્ષયથી ક્ષાયિકમળ પણ પ્રકટ થયુ' જોઈ એ ને ?
r.
ઉત્તરપક્ષ :-તે પણ પ્રકટ થાય જ છે. અહી કેટલાક એમ કહે છે કે પ્રયત્નના નિરાધ કરવાથી થએલ પરમનિશ્ચલતારૂપ ચારિત્રથી તે ક્ષાયિક ખળ જુદું હેાતું નથી १. योगो वीरियां थामो उच्छाह परक्कमो तहा चेट्ठा। सत्ति सामत्थ ं वि अ जोगस्स हवंति पज्जाया ॥ योगो वीर्य स्थामोत्साहः पराक्रमस्तथा चेष्टा |
(વચનંદ્રઢ ૨-૨)
शक्तिः सामर्थमपि च योगस्थ भवन्ति पर्यायाः ॥
| SR No. | 022173 |
| Book Title | Adhyatmamat Pariksha |
| Original Sutra Author | Yashovijay Maharaj |
| Author | Bhuvanbhanusuri |
| Publisher | Babu Amichand Pannalal Jain Derasar Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 544 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |