________________
૫૪
ઉપદેશમાળા वरं मे अप्पा दंतो, संजमेण तवेण य । मा हं परेहिं दम्मतो, बंधणेहिं वहेहि य ।।१८४।। अप्पा चेव दमेयव्वो, अप्पा हु खलु दुद्दमो । अप्पा दंतो सुही होइ, अस्सि लोए परत्थ य ।।१८५।। निच्चं दोससहगओ, जीवो अविरहियमसुभपरिणामो । नवर दिन्ने पसरे, तो देइ पमायमयरेसु ।।१८६॥ अच्चियवंदिय पूइअ, सक्कारिय पणमिओ महग्घविओ। तं तह करेइ जीवो, पाडेइ जहप्पणो ठाणं ।।१८७।।
(૧૮૪) (વાસ્તવમાં વિચારવું કે) શ્રેષ્ઠ એ છે કે મારે જ મારા આત્માનું ચારિત્ર અને દ્વાદશવિઘ તપથી નિયંત્રણ કરવું જોઈએ જેથી હું બીજાઓ દ્વારા દુર્ગતિમાં (લગામો-બેડીઓના) બંધનોથી અને (ચાબુક-સોટાદિના) મારથી દમન ન કરા.
(૧૮૫) (કર્તવ્ય આ જ છે કે, પોતાના આત્માનું દમન કરવું અતિ જરૂરી છે. કેમકે (બાહ્ય શત્રુનું નહિ પણ સ્વીય) આત્માનું જ દમન મુકેલ છે. બાકી દમન કરાયેલ આત્મા અહીં અને પરલોકે પણ સુખી થાય છે. ' (૧૮૬) (આત્મ-દમન વિનાનો જીવ) હંમેશા રાગાદિ દોષથી ગ્રસ્ત અને સતત સંક્લિષ્ટ અધ્યવસાયવાળો રહે છે, માત્ર એ(યથેષ્ટ ચેષ્ટાને) પ્રસરણ અપાતાં “અતરેષ'' = લોકવિરુદ્ધ. શાસ્ત્ર વિરુદ્ધ કાર્યો વિષે (વિષયકષાયપ્રવૃત્તિ રૂ૫) પ્રમાદને આચરે છે.
(૧૮૭) (પ્રમાદ શું કરે છે?) જીવ ચંદનાદિથી અર્ચિત થાય, ગુણ-સ્તુતિથી વંદાય, વસ્ત્રાદિથી પૂજાય, અભુત્થાનાદિથી સત્કાર પામે, મસ્તકથી નમસ્કાર પામે, તથા
