________________
ઉપદેશમાળા
૧૫૩
सिढिलो अणायरकओ, अवसवसकओ तहा कयावकओ । सययं पमत्तसीलस्स, संजमो केरिसो होज्जा ? ||४७६ || चंदु व्व कालपक्खे, परिहाइ पए पए पमायपरो । तह उग्घरविधरनिरं- गणो य ण य इच्छियं लहइ ||४७७ || भीओव्विग्गनिलुक्को, पागडपच्छन्नदोससयकारी । अप्पच्चयं जणतो. जणस्स धी जीवियं जियइ || ४७८ ||
}
‘બહુકૃત’=બહુગુણકારી થાય ?’’ એમ જે (બુદ્ધિમાન) હૃદયમાં આ ભાવના કરે છે, તે આત્મહિતને ‘અઈકરેઈ’=અત્યંત વેગથી સાધે છે. (‘અતિશય આદરથી' એટલા માટે કહ્યું, કૈ)
(૪૭૬) સતત ‘પ્રમાદશીલ’=વિષય-વાંછાવાળાને સંયમ શિથિલ (અતિચારભર્યું) હોય, (કેમકે) અનાદરથી-અયતનાથી કરાતું હોય, (વળી ક્યાંક યતના પણ બીજાના ભયથી કરે, ‘અવસવસકઓ’ ગુર્વાદિ પ્રત્યેની) પરવશતા-વશ આચરાતું હોય, (કિન્તુ આત્મ-ધર્મશ્રદ્ધાથી નહિ વળી ક્યારેક સંપૂર્ણ આરાધનામય, તો ક્યારેક અવિચારીપણાને લીધે સંપૂર્ણ વિરાધનામય હોવાથી) ‘કૃત-અપકૃત’=આરાધ્યા-વિરાધ્યાજેવું હોય, એ સંયમ કેવું ક હોય ? (કશીય કિંમતનું નહિ.)
(૪૭૭) ‘પદેપદે’ સ્થાને સ્થાને પ્રમાદ-તત્પર (સાધુ) ‘કાલપક્ષે’=કૃષ્ણ પક્ષના ચંદ્રની જેમ (ગુણોની અપેક્ષાએ) ક્ષીણ થતો જાય છે, અને ગૃહસ્થપણાનું ઘર તો ગયું, પરંતુ સાધુપણામાં ય વિશિષ્ટ મુકામ ન મળે, તેમજ અંગના પણ ગઈ, (એટલે સંક્લિષ્ટ અધ્યવસાયથી પ્રતિક્ષણ પાપ બાંધે છે, ને ઘર-ગૃહિણી વગેરે સાધન ન હોવાથી) ઇચ્છિત (વિષય)સુખ મળતું નથી.)
(૪૭૮) (વળી એવો પ્રમાદી જીવ ‘કોણ મને શું કહેશે ?’ એમ) ભયભીત રહે છે, (કયાંય પણ ધૈર્ય-સ્વૈર્ય ન હોવાથી)
