________________
ઉપદેશમાળા
निच्छोडण निब्भंछण, निराणुवत्तित्तणं असंवासो । कयनासो य असम्मं, बंधइ घणचिक्कणं कम्मं ||३०३ || माणो मयहंकारी, परपरिवाओ य अत्तउक्करिसो । परपरिभवो वि अ तहा, परस्स निंदा असूया य ||३०४|| हीला निरूवयारित्तणं, निरवणामया अविणओ अ । परगुणपच्छायणया, जीवं पाडंति संसारे ॥ ३०५ ||
૯૧
(રોષણ-શીલતા-કનિષ્ઠવૃત્તિ) અને સંતાપ (બળાપો) સ્વરૂપછે. એ બધાં ક્રોધ જ છે.) તથા
=
(૩૦૩) ‘નિચ્છોડણ’ = રૂખસદ (કાઢી મૂકવું) ‘નિભ્રંછણ’ = નિર્ભર્ત્તના, ફિકાર-તિરસ્કાર, (વડિલને) નહિ અનુસરવાપણું, (ગુરુની) સાથે ન રહી શકવું, ‘કૃતનાશ’-ગુર્વાદિના ઉપકારને વિસરી જવો (અકૃતજ્ઞતા) અને ‘અસમં’=સમભાવ ગુમાવવો, (એ પણ ક્રોધનાં કાર્ય હોવાથી ક્રોધના જ રૂપાંતરો છે. તે તે પ્રકારે ક્રોધ કરનારો) ‘ઘન’=ગાઢ ચીકણાં (જ્ઞાનાવરણીયાદિ) કર્મોને બાંધે છે.
(૩૦૪) (હવે ‘માન',) માન એ (જાત્યાદિ) મદ, અહંકાર, બીજાઓનું ઘસાતું બોલવું, પોતાની પ્રશંસા, બીજાઓનો પરાભવ (ઉતારી પાડવા), તથા ૫૨ની નિંદા અને બીજાઓ પ્રત્યે અસૂયા (અસહિષ્ણુતા) સ્વરૂપ છે.
(૩૦૫) ‘ઉપરાન્ત’ બીજાને વગોવવા, કોઈના ય પર ઉપકાર ન કરવો, અક્કડપણું-અનમ્રતા, અવિનય, બીજાના ગુણોને ઢાંકવા, એ માનનાં પર્યાયો-રૂપાંતરો છે. એ જીવને. સંસારમાં પાડે છે, (રખડાવે છે.)
