________________
જે પદાર્થનો જે વખતે ભોગ કરાતો હોય તે પદાર્થનો તે વખતે તે આત્મા ભોક્તા છે એમ માને છે.
શબ્દનય સામાન્યથી જે ફુલની માળા મંગાવીને પહેરે, તો તે ફૂલની માળાનો ભોક્તા આત્મા છે એમ માને છે. સમભિરુઢ નય કુલની માળામાં રહેલ જુદા જુદા કુલનો ભોક્તા આત્મા છે એમ માને છે.
એjભૂતનય જે કુલની માળનો કે જે કુલનો ભોગ કરાતો હોય ત્યારે તેનો ભોક્તા આત્મા છે એમ કહે છે.
વિવિધનય ના દ્રષ્ટિ કોણોથી વિવિધ રીતે આત્માનું ભોક્નત્વ છે પણ પ્રધાન પણે નિશ્ચય નય આત્માને સ્વરૂપનો ભોક્તા માને છે કે વ્યવહારનય આત્માને સ્વરૂપ ઉપરાંત કર્મને કર્મથી પ્રાપ્ત પદાર્થો વગેરેનો પણ ભોક્તા માને છે. कर्ताऽपि शुद्ध भावाना, मात्मा शुद्धनयाद्विभुः, प्रतीत्य वृत्तिं यच्छुद्धनयाना मेष मन्यते ।।२३४।। ८१ અર્થ : ભોકતૃત્વની જેમ નયના દ્રષ્ટિકોણથી આત્માના
આત્મનિશ્ચયાધિકાર-૧૮
આત્મનિશ્ચયાધિકાર-૧૮
૩
૪
