________________
પ૦
વૈરાગ્યકલ્પલતા/બ્લોક-૫૦-૫૧ શ્લોકાર્ચ -
ત્યારપછી શ્લોક-૪૯માં કહેલ અન્વેષણા કર્યા પછી, સત્ય, ક્ષમા, બ્રા અને દયા આદિ રૂપ વિવિધ પ્રકારના વૈરાગ્યના હેતુમાં વિચિત્ર-વિવિધ પ્રકારની, અને પવિત્ર એવી શમસંયુક્ત જે પ્રવૃત્તિ છે તે પત્રના પ્રવાલાદિ સમ છે=પાંદડાની નવી નવી કુંપળોવાળી ડાળીઓ સમાન છે. I૫oll ભાવાર્થ :પાંદડાની નવી નવી કૂંપળોવાળી ડાળીઓ સમાન ધર્મનું સ્વરૂપ –
શ્લોક-૪માં શુદ્ધક્રિયાની નિષ્પત્તિના ઉપાયનિષ્ઠ અન્વેષણા બતાવી તે અન્વેષણા થયા પછી સઉપાયમાં પ્રવૃત્તિ થાય છે. તે પ્રવૃત્તિ સ્કંધ થયા પછી તે સ્કંધમાં ફૂટતા પત્રના પ્રવાંલાદિ સમાન છે=ઝીણા ઝીણા પાંદડાના નવા અંકુરાદિ જેવી છે અને આ પ્રવૃત્તિનો વિષય સત્ય, ક્ષમા, બ્રહ્મચર્ય, દયા આદિ ઉચિત પ્રવૃત્તિઓ છે. આ પ્રવૃત્તિ અનેક પ્રકારની આચરણારૂપ છે અને આ આચરણા વિવિધ પ્રકારના વૈરાગ્યનો હેતુ છે અર્થાત્ જીવમાં જે સંગની પરિણતિ છે તેનાથી વિરુદ્ધ એવા અસંગભાવને અભિમુખ ઉત્તમ સંસ્કારો નાંખે તેવા વિરક્તભાવરૂપ જે વૈરાગ્ય છે તેનો હેતુ છે.
વળી, આ પ્રવૃત્તિ સમસંયુક્ત છે અર્થાત્ લક્ષ્યવેધી ઉપયોગમાં બાધક એવા કષાયોના શમનથી થયેલા શાંતપરિણામથી યુક્ત છે જેના ફળરૂપે વૈરાગ્યકલ્પલતા ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિવાળી બને છે. આપણા શ્લોક :
संपद्यते संभृतमत्र चेति, कर्तव्यताया उपनायकं यत् । भाग्योदयात् सद्गुरुधर्मबन्धु
योगादिकं पुष्पभरोपमं तत् ।।५१।। શ્લોકાર્ચ - અહીં વૈરાગ્યના સઉપાયની પ્રવૃત્તિમાં, ભાગ્યોદયથી ઈતિકર્તવ્યતાનો
