________________
૨૪
વૈરાગ્યકાલતા/શ્લોક-૨૫-૨૬ चञ्चूर्विहायैव हि पद्मखण्डं,
સઃ પુરી પતતિ દિવેલાનામ્ ારકા શ્લોકાર્ચ -
શ્રવ્ય એવા શાઅભાવોમાં સાંભળવા યોગ્ય એવા શાઅભાવોમાં, ખલોની-દુર્જનોની, બુદ્ધિ નથી જ, પરંતુ કૂટદોષમાં ખોટા દોષોમાં, મજ્જન પામે છે, (જેમ) કાગડાઓની ચાંચ પાખંડને કમળના સમૂહને, છોડીને સધ જ તરત જ, વિષ્ટામાં પડે છે. રિપો ભાવાર્થ :
શાસ્ત્રો સર્વજ્ઞરચિત છે અને તેના ભાવો આત્માના સહજસુખને પ્રગટ કરવાના ઉપાયોને બતાવનાર છે. જેઓની બુદ્ધિ માર્ગાનુસારી નથી તેવા ખલ પુરુષોની બુદ્ધિ કોઈક ઉપદેશક શાસ્ત્રના ગંભીરભાવોને બતાવતા હોય ત્યારે પણ તે શાસ્ત્રના-ગંભીરભાવોના મર્મને ગ્રહણ કરવા માટે પ્રવર્તતી નથી પરંતુ ઉપદેશકના વચનમાં કયા દોષો છે તે ખોટા દોષોને જોવા માટે પ્રવર્તે છે, તેથી મહાવૈરાગ્યની વૃદ્ધિ દ્વારા અંતરંગ સુખને આપનારા એવા ગ્રંથોના રસને છોડીને ખલાની બુદ્ધિ અન્યત્ર પ્રવર્તે છે. અર્થાત્ ઉપદેશના વચનમાંથી વૈરાગ્યને ગ્રહણ કરવાનું છોડીને અન્ય અન્ય ગ્રહણ કરવા પ્રવર્તે છે. જેમ ઉત્તમ એવા પાખંડોને છોડીને જ કાગડાઓની ચાંચ તુરત વિષ્ટામાં જાય છે. રિપો શ્લોક :
न प्रत्ययारे प्रकृतिः खलानां, न चारुरूपं समुपैति किञ्चित् । संस्कारहीनामिति तामपेक्ष्य,
को वा क्रियां साधयितुं यतेत ।।२६।। શ્લોકાર્ય :
ખલોની પ્રકૃતિ પ્રત્યયાહ નથી અર્થાત્ વિશ્વાસ યોગ્ય નથી અને કંઈ સુંદર સ્વરૂપને પામતી નથી, એથી સંસ્કારહીન એવી તેની અર્થાત્
