________________
૨૪૫
વૈરાગ્યકાલતા/શ્લોક-૨૩૧ શ્લોક :
अनेकयत्नैर्विषयाभिलाषोद्भवं सुखं यल्लभते सरागः । समाधिशाली तदनन्तकोटि
गुणं स्वभावाल्लभते प्रशान्तः ।।२३१।। શ્લોકાર્ચ -
સરાગવાળો જીવ અનેક પ્રકારના યત્નોથી વિષયના અભિલાષથી ઉદ્ભવ થયેલું જે સુખ પ્રાપ્ત કરે છે તેનાથી અનંત કોટિગુણ પ્રશાંત સમાધિશાળી યોગી સ્વભાવથી પ્રાપ્ત કરે છે. ર૩૧II ભાવાર્થ
સંસારી જીવો સુખના અર્થી છે અને સુખ તેઓને બાહ્ય વિષયની પ્રાપ્તિથી થાય છે તેવો ભ્રમ વર્તે છે. તેથી અનેક પ્રકારના યત્નો કરીને વિષયના અભિલાષથી ઉદ્દભવ થયેલા સુખને કંઈક પ્રાપ્ત કરે છે અર્થાત્ વિષયોની ઇચ્છાથી આકુળ થઈને અનેક યત્નોના શ્રમને કરીને વિષયના ભોગકાળમાં કાંઈક સુખને પ્રાપ્ત કરે છે. તેવા સંસારી જીવોના વિશાળ સુખ કરતાં પણ અનંત કોટિગણું સુખ સમાધિવાળા યોગી પ્રશાંતચિત્તવાળા હોવાથી કોઈ જાતના યત્ન વગર સ્વભાવથી પ્રાપ્ત કરે છે; કેમ કે અંતરંગ સુખ પ્રત્યે મોહની અનાકુળતા કારણ હોવાથી સમાધિવાળા જીવોને તે મોહની અનાકુળતા અત્યંત વર્તે છે જ્યારે સંસારી જીવોને વિષયોની ઇચ્છાની આકુળતા વર્તતી હોવાથી ઘણા યત્નોથી વિષયોની પ્રાપ્તિ થવાથી ક્ષણભર ઇચ્છાના શમનરૂપ સુખ થાય છે, પરંતુ વિષયોથી ઇચ્છાના અત્યંત ઉચ્છેદરૂપ શમન કે ઇચ્છાના ઉત્તરોત્તર અનુબંધના ઉચ્છેદરૂપ શમન થતું નથી. જ્યારે યોગીઓને ઇચ્છાના ઉત્તરોત્તર અધિક અધિક શમનથી સુખ થાય છે તેથી સંસારી જીવોના સુખ કરતાં સમાધિવાળા યોગીઓનું સુખ અનંતગણું છે. ર૩૧ાા
