________________
81
यति धर्मविशिका एकादशी
છઠ્ઠા ગુણસ્થાને યતિધર્મની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ સંસાર અટવીમાં એ પર્વત લંઘન સમાન દુષ્કર ક્રિયા કહેલ છે. માટે આ ગુણસ્થાનકે લોકચિત્તા ન હોય. (ટી.) જેમ અટવીમાં ઘટાદાર વૃક્ષોને લીધે માર્ગ ન જડતો હોય, તેમાં પણ વળી પર્વત ઓળંગવો એ તો ઘણું કપરું કાર્ય હોય છે, તેમ ભવાટવીમાં યતિધર્મની ભાવથી પ્રાપ્તિ એ એવું જ અતિદુષ્કર કાર્ય છે. યતિધર્મની પ્રાપ્તિ પછી લોકસંજ્ઞા નથી હોતી, જો સાધુ લોક સંજ્ઞામાં પડે તો છા ગુણસ્થાનકના પરિણામો અને યતિધર્મના અધ્યવસાયો ટકે નહિ અથવા ભવરૂપ અટવીને વિષે લોકસંજ્ઞા એ દુ:ખે કરી ઓળંગી શકાય તેવો પર્વત છે. લોકસંજ્ઞારૂપ પર્વતને ઓળંગ્યા પછી ભવાટવીનો પાર સહેલાઈથી પામી શકાય છે.
तम्हा नियमेणं चिय जइणो सव्वासवा नियत्तस्स । पढममिह वयणखंती पच्छा पुण धम्मखंति त्ति ॥ ७ ॥ તસ્માન્નિયનૈવ તે સર્વાશ્રવાન્નિવૃત્તસ્થ | प्रथममिह वचनक्षान्तिः पश्चात्पुनर्धर्मक्षान्तिरिति ॥ ७ ॥
માટે (અર્થાત લોકચિંતારહિત હોવાથી) સર્વ આશ્રવોથી નિવૃત્ત એવા યતિને નિયમા પ્રથમ વચન ક્ષમા હોય અને (એનો) અભ્યાસ વધતાં પછીથી (સહજ રીતે) ધર્મોત્તર ક્ષમા હોય. (ટી.) પૂર્વની ત્રણ ક્ષમામાં પોતાની પ્રવૃત્તિનો કેવો પ્રત્યાઘાત પડે છે એ વિચારણા છે. અર્થાત તેમાં લોકસંજ્ઞા છે જ્યારે છઠે ગુણસ્થાનકે લોક સંજ્ઞા ન હોય, માટે ત્યાં પ્રથમની ત્રણ ક્ષમા ન હોય, પરંતુ જેમાં પ્રવૃત્તિના ફલ ઉપર નજર નથી, જ્યાં લોક સંજ્ઞા નથી એવી વચનક્ષમા અને ધર્મોત્તર ક્ષમા જ હોય.
एमेवऽज्जवमद्दवमुत्तीओ हुंति पंचभेयाओ । पुव्वोइयनाएणं जइणो इत्थं पि चरमदुगं ॥ ८ ॥ एवमेवार्जवमार्दवमुक्तयो भवन्ति पञ्चभेदाः ।
पूर्वोदितन्यायेन यतेरत्रापि चरमद्विकम् ॥ ८ ॥
એવી જ રીતે આર્જવ, માર્દવ અને મુક્તિ પાંચ પાંચ ભેદે છે. તેમાં પણ પૂર્વોક્ત ન્યાયથી પતિને છેલ્લા બે પ્રકાર હોય. (ટી.) છટ્ટે ગુણઠાણે લોક સંજ્ઞા ન હોય જ્યારે પ્રથમના ત્રણ પ્રકારોમાં લોક સંજ્ઞા છે માટે પ્રથમના ત્રણ પ્રકારો ગતિને ન હોય.
इहपरलोगादणविक्खं जमणसणाइ चित्तणुढाणं । तं सुद्धनिज्जराफलमित्थ तवो होइ नायव्वो ॥ ९ ॥ १ क, च, इहलोगादण, ग, घ, ज, इहलोगादसणविक्खं
