________________
પ્રરૂપણાવિચારગ્રસ્થાનુવાદ ]
[ ૭૭ આ પ્રમાણે પણ વિચારવું નહિ કે “તીર્થંકર પ્રતિરૂપક એવા તપગચ્છના અધિપતિઓ મયથાર્થવાતી હોય છે; અયથાર્થ અર્થને પ્રરૂપણા કરનારને નિવારતાં નથી; અથવા મિથ્યાદુકૃત દેતાં નથી” તેવું વિચારવું નહિ. અને તે ગચ્છાધિપતિઓ વડે કરીને જે અર્થના બે ત્રણ વખત મિથ્યાદુકૃત અપાવ્યા છે, તે વાત ધર્મરૂપી ધન છે જેને એવા આત્માઓએ શ્રવણગોચર પણ ન કરવી કાને સાંભળવી પણ યોગ્ય નથી. આ પ્રમાણે હોય છતે ભિન્ન ભિન્ન ગ્રંથોને વિષે જુદા જુદા ભાવને સાંભળવા દ્વારાએ કરીને આત્માને સંદેહરૂપી હિંડોળામાં સ્થાપવો નહિ. અને કદાચ સંદેહ થાય તો આ પ્રમાણેની બે ગાથાની વિચારણા કરવી.
तत्थ य मईदुबल्लेणं, तब्विहायरियविरहओ वा वि ॥ नेयगहणत्तणेण य, नाणावरणोदयेणं च ॥१॥ हेऊदाहरणासंभवे, असई सुठु न जाणिज्जा ॥ सव्वन्नुमयमवितहं, तहावि तं चिंतये मईमं ॥२॥
અર્થ –ધ્યાન શતકમાં કહેલું છે કે 'મતિની દુર્બલતાના કારણે, તેવા પ્રકારના આચાર્યનો વિરહ હોવાથી, ઉત્તેય પદાર્થનું ગહનપણું હોવાથી, જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ઉદયથી, “હેતુ-ઉદાહરણ આદિનો સંભવ નહિં હોવાથી, આ પાંચ વસ્તુનો અસંભવના કારણે તેમજ સંભવ હોવા છતાં સામગ્રીના અભાવે જે કોઈક સૂક્ષ્મ અર્થ, મનમાં ન બેસતો હોય તો બુદ્ધિમાન આત્મા આ પ્રમાણે ચિંતવે કે “સર્વજ્ઞ ભગવંતનો મત અવિતથ-સત્ય જ છે, યથાસ્થિત જ છે.” એ પ્રમાણે સમ્યમ્ સ્થિરતાને ધારણ કરે, અને તેથી કરીને કોઈપણ આત્માએ આગ્રહમાં તત્પર થવું નહિ. કહેલું છે કે
आग्रही बत निनीषति युक्ति, तत्र यत्र मतिरस्य निविष्टा ॥ पक्षपातरहितस्य तु युक्ति-यंत्र तत्र मतिरेति निवेशं ॥
અર્થ –આગ્રહી આત્મા પોતાની મતિ જ્યાં હોય ત્યાં યુક્તિને ખેંચી જાય છે, પરંતુ જેઓ પક્ષપાત રહિતના આત્મા છે તે, જ્યાં યુક્તિ
