________________
[૫૩
પ્રરૂપણાવિચારગ્રસ્થાનુવાદ] છે, એ પ્રમાણે તત્વાર્થ ભાષ્યમાં કહેલું છે. ચારિત્ર અને પ્રકીર્ણક તપ કહ્યા. હવે હમણાં અનશન આદિ તપ કહે છે.
અનશન-ઉનોદરિકા–વૃત્તિપરિસંખ્યાન-રસત્યાગ-વિવિક્ત શય્યાસન અને કાયક્લેશ એ બાહ્યતપ અને અત્યંતર તપ એમ બંને તપ છ– છ ભેટવાળા છે, તેમાં બાહ્ય અને અત્યંતર, શબ્દનો અર્થ પહેલાં જણાવી દીધો છે. તે બાહ્ય અને અત્યંતર તપના છ-છ ભેદ છે તેમાં બાહ્યતાના ભેદો ભાણકાર જણાવે છે.
બાહ્યતપના જે છ ભેદ છે તેમાં સમ્યગુ એ પ્રમાણે શબ્દ જોડવો. અહિં સમ્યમ્ શબ્દ જોડવાથી શું ફેર પડશે? (તે કહે છે.) રાજા-શત્રુચોર આદિ વડે કરીને જે આહાર આદિનો નિષેધ કરાયો હોય તે તપ નથી. તેવી જ રીતે આજીવક આદિના પંક્તિના કારણે હણાઈ ગયો છે, ભાવદોષ જેનો એવા આત્માને જે અનશન થાય તે નથી તો સંયમરક્ષા કે નથી તો કર્મ નિર્જરા! માટે સમ્યમ્ શબ્દ ગ્રહણ કરવો અને “જે પ્રવચનમાં શાસ્ત્રમાં જણાવેલ શુદ્ધતા વડે કરીને પોતાના સામર્થ્યની અપેક્ષાવાળો, દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ અને ભાવને જાણનારો અને અહોરાત્રિની અંદર કરવા લાયક જે ક્રિયા તેને કરનારો આત્મા, અનશન વગેરે જે બાહ્ય તપને કરે છે, તે સકામ નિર્જરાવાળો થાય તે અર્થને જણાવે છે
સમ્યમ્ શબ્દનું ગ્રહણ કરવું તે બોલતપના પ્રતિષેધ માટે અને સંયમનો જે ૧૭ ભેદ આગળ કહેલાં છે અને પાંચ પ્રકારનું જે ચરિત્ર છે તેના પરિપાલન માટે રસપરિત્યાગાદિ કરે તે સમ્યગ્રતપ કહેવાય એ - પ્રમાણે તત્ત્વાર્થવૃત્તિમાં કહેલ છે.=
પૂર્વે કહેલા જે છ• ભેદ જેવી રીતે કહેલાં છતાં પણ શબ્દની વિકલ્પતામાં છ પુરુષ પ્રકૃતિ જણાવી. તે કઈ કઈ? તે આ-૧અધમાધમ, ૨-અધમ, ૩-વિમધ્યમ, ૪-મધ્યમ, પ-ઉત્તમ, ૬ઉત્તમોત્તમ આ છ પ્રકૃતિનું આચાર્ય મ. નિરૂપણ કરવા માટે જણાવે છે અથવા શું એવું કોઈ કર્મ છે કે જેથી વિશેષ કરીને કર્મબંધ થાય? હા...તે ચાર પ્રકારનું. કેવી રીતે જે છ પુરુષો કહેલાં છે તેમાંના પહેલા-બીજા
