________________
પર ]
| [ પ્રરૂપણાવિચારગ્રસ્થાનુવાદ ભોગવીને મોક્ષને પામે છે : અહિંયા જે વા શબ્દ લખેલો છે તે, પૂર્વ વિકલ્પની અપેક્ષાએ લીધેલ છે. તપ અને પરિસહના જયથી કરેલી જે નિર્જરા તે નિર્જરા, સકલકર્મના ક્ષયના લક્ષણવાળી એવી સાક્ષાત્ મોક્ષના જ કારણભૂત થાય છે.
અહિંયા પ્રશ્ન કરે છે કે જો તે બુદ્ધિપૂર્વકનો જે શુભાનુબંધ વિપાક છે તેનું ફળ દેવાદિ છે, એમ કહો તો તે વાતનો આગમ સાથે વિરોધ આવશે. કારણ કે–આગમમાં કહ્યું છે કે–નો રૂદ તો ક્રિયા તવમિિફ્રજ્ઞા ! આ લોક કે પરલોકની વાંછનાએ તપ કરવાનો નિષેધ છે, તો તેનું શું? તેના જવાબમાં કહીએ છીએ કે –
મુમુક્ષુ વડે ઇષ્ટ એવા દેવાદિફલ સહિતનું ફલ જે મોક્ષાદિ છે તે માટે જ યત્ન કરે છે તેવું નહિ, પરંતુ જે દેવાદિફળ છે તે આનુષંગિક ફળ છે, જેવી રીતે શેરડીના વનનું સિંચન કરે તેમાં ઘાસ આદિનું સિંચન થાય છે તેવી રીતે ? તેથી કરીને તપ અને પરિસહજય વડે કરીને મોક્ષ જ મેળવવા જેવો છે, અને તેથી કરીને તપની અંદરની પ્રવૃતિ તથા પરિસહજયમાં જે પ્રવૃત્તિ છે તે બુદ્ધિપૂર્વકના હેતુવાળી છે, એ પ્રમાણેનું ચિંતવન કરતો આત્મા, કર્મ નિર્જરા માટે જ પ્રયત્ન કરે છે, એ પ્રમાણે નિર્જરાનુપ્રેક્ષા તત્ત્વાર્થવૃત્તિમાં જણાવેલ છે, આ વૃત્તિમાં અબુદ્ધિપૂર્વક અને કુશલાનુબંધરૂપ બે ભેદ જ બતાવ્યા છે, નહિ કે સકામ અકામ નિર્જરાના અને જે બે ભેદ બતાવ્યા છે તેમાં જે સમ્યમ્ શબ્દનું ગ્રહણ કરેલું છે, તે બોલતપના પ્રતિષેધ માટે છે.
આમ કહેવા વડે કરીને અકુશલબંધના સ્વામીના જે ચાર ભેદ છે તેને જુદા કર્યા, અને બાકીના કુશલાનુબંધ સ્વામીના જે બે ભેદ છે તે જુદા કર્યા, આ વાત પણ જણાવે છે, એની પ્રવૃત્તિ આ પ્રમાણે અનશનઉણોદરિ–વૃત્તિપરિસંખ્યા–રસપરિત્યાગ–વિવિક્ત શય્યાસન-કાયક્લેશ આ છ પ્રકારનો બાહ્ય તપ છે અને તેની પહેલાનું સખ્યો નિગ્રહો મુસિ: વાળું જે સૂત્ર છે એ સૂત્રથી માંડીને “સમ્ય” શબ્દની અનુવૃત્તિ ચાલુ જ છે અને એવા જે સમ્યગ્ બાહ્યતા છે તે સંયમરક્ષા અને કર્મ નિર્જરા માટે
