________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
પિતાની અને રાજાની દશપુરનગર આવવાની આજ્ઞા થતાં રક્ષિત ઉપાધ્યાયને અનેક પ્રકારે પૂજા–સત્કાર કરીને જવાની રજા માગી. ઉપાધ્યાયની રજા લઈને રક્ષિત --દશપુર આવ્યો. રાજાએ પહેલેથી જ રક્ષિતના દશપુર આગમનના સમાચાર જાણી લીધા
હતા. આથી રાજાએ નગરને ધજાઓ (વગેરે)થી શણગાયું. જાતે ઐરાવણસમાન * ઉત્તમ હાથી ઉપર બેસીને ચતુરંગી સેના સહિત સમદેવની સાથે તેની સામે ગયો. તેની પાછળ મંત્રીઓ, સામંતરાજાઓ અને નગરજને ચાલ્યા. (ભેટે થતાં રક્ષિતે પિતા, રાજા વગેરેનો ઉચિત વિનય કર્યો.) પિતા, રાજા અને નગરજનોએ રક્ષિતનું સન્માન કર્યું. પછી તે હાથી ઉપર બેઠે. તેના ઉપર સફેદ છત્ર ધરવામાં આવ્યું. તેની આગળ ઘણા મંગલવાજિંત્રો વાગવા લાગ્યા, બે શંખ વગાડવામાં આવતા હતા, મંગલગીત ગવાતાં હતાં, આ રીતે ધામધૂમથી તેણે નગર પ્રવેશ કર્યો. રસ્તામાં અનેક પ્રકારના લોકે ચક્ષુરૂપી કમલેથી તેની પૂજા કરતા હતા, (અર્થાત્ લોકો તેને ધારી ધારીને જોતા હતા,) અને સત્યગુણેથી પ્રશંસા કરતા હતા. આ રીતે તે રાજભવનમાં આવ્યો. ત્યાં ક્ષણવાર રહીને પોતાના પિતાના ઘરે આવ્યો. માતા-પિતાને પ્રણામ કરીને પરશાળ (= ઓસરી જેવા સ્થાન)માં બેઠે. ત્યાં રહેલા તેનાં દર્શન માટે ભેટયું લઈને ન આવ્યું હોય એવો કોઈ પુરુષ નગરમાં ન હતો અને એવી સ્ત્રી પણ કેઈ નગરમાં ન હતી.
આ દરમિયાન રક્ષિતે ઘરકામ માટે આમ તેમ ફરતી માતાને જોઈ તે માતામાં હર્ષ દેખાતું ન હતું, વિષાદ પણ દેખાતો ન હતો. તેણે વિચાર્યું કે, મારા આગમનથી નગરના બધા લોકે ખુશ થયા છે, પિતા વિશેષ ખુશ થયા છે, મિત્ર, બંધુ, પરિજન, રાજા અને સામંતે પણ ખુશ થયા છે. પણ માતા મધ્યસ્થ (= હર્ષ—વિષાદથી રહિત) દેખાય છે. આથી આમાં કઈ કારણ હોવું જોઈએ. આ પ્રમાણે વિચારતે તે પછી ત્યાંથી ઊભે થયે. સ્નાન, ભજન, વિલેપન આદિ કાર્યો કર્યા. મળવા માટે સતત આવતા રહેતા લોકસમૂહને (પ્રેમથી) બોલાવતો હતો. સમય જતાં કમલિનીને (= સૂર્ય વિકાસી કમળને) પતિ સૂર્ય અસ્ત પામ્ય. ચક્રવાક-ચકવાકીના બેડલા છૂટા પડ્યા. આ વખતે રક્ષિત સંધ્યાનું કર્તવ્ય કરીને યથાયોગ્ય પરિજનની સાથે અંદરના ઓરડામાં માતાની પાસે ગયે. વિનયપૂર્વક માતાને પ્રણામ કર્યા. ત્યાં રહેલા બંધુવગે તેને આશીર્વાદ આપ્યા. પછી માતાના ચરણ પાસે બેસીને તેણે કહેવાનું શરૂ કર્યું. હે માતાજી ! મેં સઘળાં શાસ્ત્રોને અભ્યાસ કરીને કીર્તિ મેળવી. મારા આવવાથી બધા લોક આનંદ પામ્યા, રાજા વગેરે પણ આનંદ પામ્યા. પણ તું આનંદ પામી નથી, તને સંતોષ થયો નથી. આનું શું કારણ છે ? માતાએ કંઈક હસીને તેને કહ્યું છે પુત્ર! અતિશય જીવહિંસાનું કારણ અને સર્વ જીવોના મિથ્યાત્વને વધારે એવાં આ સર્વ શાના અભ્યાસથી હું આનંદ શી રીતે અનુભવું? આનાથી મને કેવળ દુઃખ