Page Text
________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ પૂર્વક પ્રવૃત્તિ થાય છે તેમ શાસ્ત્રમાં (=શાસ્ત્રને રચવામાં કે ભણવામાં) મંગલ અને ધર્માચરણપૂર્વક પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ.'
જેણે સંપૂર્ણ શાસ્ત્રનું અધ્યયન કર્યું નથી એ પુરુષ પણ શાસ્ત્રના પ્રારંભમાં કહેલા અભિધેય વગેરેને જાણીને આ શાસ્ત્ર અભિધેયથી રહિત તો નથી ને? ઈત્યાદિ શંકાથી રહિત બને છે, અને એથી તે શાસ્ત્રના અધ્યયનમાં પ્રવૃત્તિ કરે છે. આ પ્રમાણે શાસ્ત્રના પ્રારંભમાં અભિધેય વગેરેનું પ્રતિપાદન શાસ્ત્રમાં પ્રવૃત્તિનું કારણ હોવાથી સુક્ત છે. આ વિષે કહ્યું છે કે –
“બુદ્ધિમાન પુરુષે શાસ્ત્રમાં પ્રવૃત્તિ કરે એ માટે શાસ્ત્રના પ્રારંભમાં ફલ (= પ્રોજન), અભિધેય અને સંબંધ એ ત્રણ સ્પષ્ટ કહેવા જોઈએ, અને ઈષ્ટ (શાસ્ત્રરચના) કાર્યની સિદ્ધિ માટે શાસ્ત્રના પ્રારંભમાં મંગલ કહેવું જોઈએ.”
વિચારપૂર્વક પ્રવૃત્તિ કરનારા પુરુષ જેમાં ફલ (=પ્રોજન)ને નિર્દેશ નથી તેવા કેઈ શાસ્ત્રમાં આદર કરતા નથી, આથી શાસ્ત્રના પ્રારંભમાં પ્રયજન કહેવું જોઇએ. (૧) કેઈ પણ શાસ્ત્રમાં કે કઈ પણ કાર્યમાં જ્યાં સુધી કઈ પણ પ્રયોજન (શાસ્ત્ર રચવાનો કે કાર્ય કરવાનો હેતુ) જણાવવામાં ન આવે ત્યાં સુધી તે કોના વડે ગ્રહણ કરાય? અર્થાત પ્રયોજન વિનાના શાસ્ત્રને બુદ્ધિમાન કેઈ ન ભણે અને પ્રયજન વિનાનું કેઈ કાર્ય બુદ્ધિમાન પુરુષ ન કરે. (૨) ઈત્યાદિ વચનને પ્રમાણ માનીને જેઓ, શાસ્ત્રમાં પ્રયોજન શ્રોતાજનોની પ્રવૃત્તિનું કારણ હોવાથી પ્રયોજનને મુખ્ય ઈચ્છે છે=માને છે, તેઓ પણ પરમાર્થથી અભિધેય વગેરે ત્રણેને પ્રવૃત્તિના કારણ તરીકે સ્વીકારે છે=માને છે. તે આ પ્રમાણે –
જેમાં પ્રયોજનનો નિર્દેશ કરાયે નથી તે શાસ્ત્રને બુદ્ધિમાન પુરુષો આદર કરતા નથી” એ પ્રમાણે બોલનારા પુરુષોએ અર્થપત્તિથી અભિધેયનો પણ સ્વીકાર કર્યો હોવાથી “અભિધેય પણ શાસ્ત્રમાં પ્રવૃત્તિનું કારણ છે” એમ સ્વીકાર કર્યો છે જ. કારણ કે અભિધેયથી રહિત શાસ્ત્રનું પ્રોજન ન કહી શકાય. (આથી પ્રયોજન કહેવું હેય તે અભિધેય કહેવું પડે. આમ અર્થોપત્તિથી અભિધેય પણ શાસ્ત્રમાં પ્રવૃત્તિનું કારણ છે” એમ સિદ્ધ થઈ જાય છે.) કહ્યું છે કે
જે શાસ્ત્રનો કેઇ વિષય (= અભિધેય) ન કહ્યો હોય તેનું પ્રયોજન કહેવું અશક્ય છે. જે શાસ્ત્રમાં અભિધેય અને પ્રજનનો ઉલ્લેખ ન હોય ને શાસ્ત્રમાં કાકદંત પરીક્ષા વગેરેની જેમ કાઈ પ્રવૃત્તિ ન કરે, અર્થાત જેમ કાગડાને દાંત જ ન હોવાથી તેની પરીક્ષા કેઈ કરતું નથી તેમ જે
| SR No. | 022030 |
| Book Title | Shravakna Bbar Vrato Yane Navpad Prakaran |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Rajshekharsuri |
| Publisher | Vijaydansuri Jain Gyanmandir ane Paushadhshala Trust |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 498 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |