________________
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ
*
રજી
આજ્ઞાભંગ-અંતરાય કર્મનું ઉત્થાન થવાથી ઊભા થયેલા અનંતસંસારની વૃદ્ધિમાં નિર્ભય બનેલા એવા પાશ્ચાત્યો વડે કરીને સામાચારીઓ પણ યથેચ્છિત પ્રવર્તાયેલ છે. ઉપધાન-પ્રતિક્રમણ-જિનાર્ચા આદિના નિષેધ કરીને પ્રમાદીજનોને પ્રિય થઈ પડે એવા પ્રકારની પ્રવૃત્તિઓની દુષમાકાલના પ્રભાવથી તે બધી પ્રવૃત્તિઓ ન્યૂન-બંધ કરાવાઈ છે. જે તે પ્રાસુક, (પાત્રે પડ્યું પચ્ચખાણ) ઇષ્ટ અંબુ (પાણી) વગેરે જે સુખકારી પ્રવૃત્તિઓ દેખાય છે તે આચરણાના લક્ષણથી રહિત એવી બીજા સમુદાયોમાં દેખાય છે. હવે અહિંયા આ ગાથામાં ઉપધાનનો નિષેધ કરનાર પૂનમીયાદિ પ્રસિદ્ધ છે. તેવી રીતે શ્રાવકોના પ્રતિક્રાંતિ = પ્રતિક્રમણનો નિષેધ કરનાર આંચલીયો પ્રસિદ્ધ છે. અને સ્ત્રીઓને જિનપૂજાનો નિષેધ કરનાર ખરતર છે. આ બધા કેવા છે? આજ્ઞાભંગ આદિ ગાથાનો અર્થ કરતાં કહે છે કે
શ્રી તીર્થકર ભગવંતે કહેલી વાતનો પ્રતિષેધ કરવા દ્વારા થતાં આજ્ઞાભંગ વડે કરીને તે તે કાર્યોથી થતી પુણ્યપ્રકૃતિનો બંધ, તેનો અંતરાય કરનારા હોવાથી તે આજ્ઞાભંગ અને અંતરાય દ્વારા ઉપાર્જન થતો એવો જે અનંતો સંસાર તેના ભય વગરના છે.” આ બધી વિશિષ્ટતાઓ વડે તે બધાને અભિનિવેશી મિથ્યાત્વી જ કહેલા છે.
તેવી જ રીતે કુલમંડનસૂરિએ પણ વિચારામૃત સંગ્રહમાં કહ્યું છે કે “પૂર્ણિમાના દિવસે પખીની પ્રરૂપણા કરનાર એવો ચંદ્રપ્રભાચાર્ય, સંઘે વાર્યો છતાં પણ પોતાના કદાગ્રહનો ત્યાગ નહિ કરવાથી સંઘ બાહ્ય કરાયો. તેવી રીતે ધર્મઘોષસૂરિજીએ “દોડું બંધ પાઠ બોલનારને અભિનિવેશી મિથ્યાત્વી કહ્યાં છે. તેવી રીતે શ્રી મલયગિરિજી મહારાજે પણ આવશ્યકવૃત્તિ બનાવતાં તે ગાથા “હવ પાઠપૂર્વક જ લખેલી છે. આ બધાનો નિશ્ચય કરવાના અર્થી આત્માએ તે વૃત્તિ જોવી.
આ પ્રમાણેના પરમાર્થને જાણીને કદાગ્રહ અને અભિનિવેશ મિથ્યાત્વ આદિના વિકાસવાળું, કલ્પિત અને આગમમાં નહિં કરેલું એવું “રોડ પદ બોલવું છોડી દઈને સાક્ષાત પરંપરાથી આવેલા સૂત્રની અંદર રહેલો અને શ્રી વજસ્વામી આદિ દસ પૂર્વધરો વગેરે બહુશ્રુત-સંવિગ્ન અને સુવિદિત ગીતાર્થોના વ્યાખ્યાનથી આદરાયેલ અડસઠ અક્ષર પ્રમાણેનો “વર પાઠવાળો જ નવકાર ભણવો જોઈએ. તે આ રીતે
नमो अरिहंताणं, नमो सिद्धाणं, नमो आयरियाणं, नमो उवज्झायाणं, नमो लोए सव्वसाहूणं, एसो पंचनमुक्कारो सबपावप्पणासणो, मंगलाणं च सव्वेसिं, पढमं हवइ मंगलं॥
આનું વ્યાખ્યાન (વિવેચન) જે વજસ્વામી આદિ વડે કરીને છેદ ગ્રંથ આદિમાં લખાયેલું છે. તે જ ભક્તિ અને બહુમાનના અતિશયથી અને વિશેષથી ભવ્ય સત્ત્વના ઉપકાર માટે બતાવાય છે.” આ પ્રમાણે ધર્મઘોષસૂરિજીએ કરેલ સંઘાચારવૃત્તિની પ્રત નં. ૨૪૯ના ૧૨૧ પત્રમાં ખુલાસો છે. અહીં
