________________
૪૪૬ -
પક્ષકૌશિકસહસ્રકિરણાનુવાદ
પદમાત્રને ગમ્ય એવી જે પછીની ઇરિયાવહિય છે તે ઇરિયાવહિયંનો અર્થ એ કરવો કે ‘જે ગમન થયું છે તેનાથી પાછું ફરવાનું' તે માટેની છે. અર્થાત્ માર્ગ આદિમાં જે ગમનાગમન આદિ ક્રિયા થઈ છે. તેની નિવૃત્તિરૂપ અર્થ જાણવો. તેમાં પણ અધિકારના વશથી ક્યારે ચિત્તવિશુદ્ધિના હેતુરૂપ ઇરિયાવહિયં કરવાપૂર્વક જ માર્ગગંતવ્યની જે ક્રિયા તેની નિવૃત્તિરૂપ સમજી લેવી. અને કોઈક ઠેકાણે ગમનાગમનાદિ પિરણિત રહિતના તે કરેલા સામાયિકવાળાની ગંતવ્યક્રિયા નિવૃત્તિ માત્ર જ જાણવી. અહીંયા પણ યુક્તિ, ‘ઇર્યાપથિકીષટ્ ત્રિંશિકા’થી જાણી લેવી ।। ગાથાર્થ—૨૨૭॥
હવે અપેક્ષાએ કરીને ન્યૂનઅધિકસ્વભાવવાળું છતાં પણ અયથાસ્થાન જે ઉત્સૂત્ર છે તે જણાવે છે..
जइवि सुपासे तिफणा, नव पासे ऊणमहिअमवि कमसो । तहवि सुपासा पासे, ठवणं अजहापयंपि भवे ॥२२८॥
જો કે ‘સુપાર્શ્વનાથ ભગવંતને ત્રણ ફણા જણાવવી' તે ન્યૂન ઉત્સૂત્ર છે. કારણ કે સુપાર્શ્વનાથપ્રભુને પાંચ જ ફણા હોય. અને પાર્શ્વનાથ પ્રભુને ‘નવ ફણા' જણાવે છે. તે અધિક ઉત્સૂત્ર છે. કારણ કે પાર્શ્વનાથપ્રભુને સાત જ ફણા કહેલી છે. વાગ્ભટ્ટાલંકારમાં કહેલું છે કે ‘એક દંડવાળા પર્વતને વિષે એક દંડાવાળા એવા સાત છત્રો થાય છે. તેની ઉપમાએ કરીને પાર્શ્વનાથ પ્રભુના મસ્તક ઉપર સાત ફણાવાળો સર્પ છે.’ એ પ્રમાણે કહેલું છે. અને તેથી કરીને સુપાર્શ્વનાથ પ્રભુની ફણામાંથી બે ફણા ઉપાડી લઈને પાર્શ્વનાથના મસ્તકે જોડતાં હોવાથી અયથાસ્થાન થાય છે. અને આ વાત જિનદડે કરીને જ જેમ દિગંબરોએ પ્રતિમાનું નગ્નત્વ કર્યું તેની જેમ મતભેદ ઊભો કરવા પ્રરૂપેલું છે. અને એથી જ કરીને સ્વર્ણગિરિને વિષે જૂની પિત્તલમયી એવી પાર્શ્વનાથપ્રભુની પ્રતિમાજી છે. તે મૂર્તિમાં નવી બે ફણા લગાવી દીધેલી છે. સાંપ્રતકાલે પણ દેખાય છે. આ વાતમાં જેને સંશય હોય તેને ત્યાં જઈને તે પ્રતિમાજી જોઈ લેવી. ।। ગાથાર્થ—૨૨૮ ।। હવે ક્રિયા વિષયક ઉત્સૂત્રનો નિગમન—ઉપસંહાર જણાવે છે.
एवं अजहट्ठाणं, उस्सुत्तं दंसिअं समासेण । एअं सुत्ते किरिआ विसयं तिविहंपि निद्दिट्टं ॥२२६॥
એ પ્રમાણે ક્રિયા વિષયક અયથાસ્થાન એવું ત્રીજું ઉત્સૂત્ર બતાવ્યું અને આ ક્રિયાવિષયક ઉત્સૂત્ર બતાવે છતે ત્રણે પ્રકારનું એટલે કે અધિક, ન્યૂન, અને અયથાસ્થાનરૂપ ત્રણેય પ્રકારનું પણ ઉત્સૂત્ર બતાવાયું છે. ।। ગાથાર્થ—૨૨૯ ।। હવે મૌલિક મૂળભૂત એવો બીજો વિકલ્પ જણાવે છે.
अह पुण उवएसविसयमुस्सुत्तं बीअमेव दुविगप्पं । उम्मग्ग देसणा मग्गनासणा तंपि दंसेमि ॥ २३० ॥
