________________
૪૩૮
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ નથી. અને જો તું ફૂલ્યો તો જાણી લે છે કે મારી, મરકી, યુદ્ધ, દુકાલ આદિ ઉપદ્રવ થશે, વળી જે વૃદ્ધિને વિષે પહેલા માસને પ્રમાણ કરે છે તે પ્રશસ્ત એવી વનસ્પતિમાં પણ અંતર્ગત થતો નથી. (ગણાતો નથી.) એથી કરીને વનસ્પતિમાંથી નીકળેલો જીવ મનુષ્યપણું પામીને મોક્ષ પણ જાય છે; પરંતુ આ તો પંચેન્દ્રિય મનુષ્ય ખરતર તો નિયમે કરીને અનંત સંસારી જ થાય છે. ગાથાર્થ–૨૧૮
હવે લોક વ્યવહારને જણાવે છે. जम्हा लब्भा अहिअं, न देइ दित्तोवि दायगो कोऽपि। तत्थवि पुराणरीई, लोअव्ववहारओ णेआ॥२१६॥
જે કારણથી દેણદાર-દાયક, સમૃદ્ધિવાન હોય તો પણ લેણાથી અધિક નથી આપતો અને કારણીક–ન્યાયાધીશ કે પંચ એ પણ લેણાં કરતાં કાંઈ વધારે અપાવી દે નહિ. તેમાં પણ લોકવ્યવહારથી પુરાણનીતી જાણી લેવી. એટલે કે પૂર્વે જે ક્રમ વડે કરીને દવા લેવાના વ્યવહારનો ક્રમ હતો તે જ રીતે તે જ ક્રમે–ન્યાયથી અત્યારે પણ વ્યવહાર ચાલે છે. આ સિવાયના જુદી રીતે લોકવ્યવહાર ચાલતો નથી. || ગાથાર્થ–૨૧૯ | હવે તિથિના વિષયમાં લોકવ્યવહારની પૂર્વરીતિ જણાવે છે.
पुव्वं रविउदयजुआ, एगा घडिआवि लब्भलाहगरी।
अण्णावि ताववेक्खा जुत्ता किं पिहिअ पेडाए ?॥२२०॥
અનાદિ કાલથી માંડીને આજ સુધી સૂર્યોદયથી યુક્ત પર્વની એક ઘડી પણ લભ્ય લાભકારી થાય છે. લભ્યની પ્રાપ્તિકારી થાય છે. તેમાં જે ગ્રહણ કરવા લાયક હોય છે તેને દેનારી થાય છે. અને તે સૂર્યોદય યુક્ત આખી એવી એક ઘડીની તિથિ હોય તેમાં પાક્ષિકનું કાર્ય ઉપવાસ આદિ અને પાક્ષિક તરીકે સંમત એવી જે ચૌદશ એ ગ્રાહ્ય છે. આ ચૌદશ જો એક ઘડીમાત્ર હોય છતાં સમાપ્તિ સૂચક એવા સૂર્યોદયવાલી હોય તો પાક્ષિકકૃત્યરૂપી જે લભ્ય છે તેને દેનારી થાય. અને આ વાત પરદર્શનીઓને પણ અભિમત–સંમત છે.
જેવી રીતે પૂર્વકાલમાં સૂર્યોદય યુક્ત એવી એક ઘડી પ્રમાણની ચૌદશ પાક્ષિકકૃત્યના હેતુરૂપ હતી. તેવી રીતે આજે પણ ચતુર્દશી વૃદ્ધિમાં બીજે દિવસે એકાદ ઘડીવાલી ચૌદશ આજે પણ પાક્ષિકકૃત્યના હેતુરૂપ છે જ. અને એ સિવાયની–૬) ઘડી પ્રમાણની પહેલી તિથિ જે છે તે પેક કરેલી પેટી જેવી છે તે શું કામની? અર્થાતુ કાંઈપણ કામની નથી. મેં ગાથાર્થ–૨૨૦ || હવે પૂર્વકાલથી જે રીતે પરંપરા ચાલી આવે છે. તેનો લોપ કરવામાં જે ફલ આવે છે તે જણાવે છે.
लब्भाहियलाहकंखी, अदत्तमवि मुद्दिपि मंजूसं। गिण्हंतो सो तेणुव्ब, निग्गहं दारुणं लहइ॥२२१॥
