________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
જે ૪૩૫ ત્યારે પૂર્વતિથિનો ક્ષય કરવો. પણ ઉત્તરા તિથિ ન લેવી. તેને માટે ગાથાના ઉત્તરાર્ધદ્વારા હેતુ જણાવે છે. વિ સંવંઘામાવો એટલે સંબંધનો અભાવ હોય છતે શું કોઈની પાસેથી કાંઈ પણ મેળવાય છે? અર્થાત ન જ મલે. તેવી રીતે ચૌદશનો સંબંધ તેરસમાં જ જાય છે. નહિ કે પૂનમમાં કારણ કે પૂનમમાં ચૌદશનો સંબંધના ગંધનો પણ અભાવ હોવાથી.
અને એથી જ કરીને ખરતરના વિધિપ્રપાગ્રંથમાં પણ “નડું વિવા, પતિદી પડવું તથા પુતિહી વેવ ઘેત્તવા, વરરા, મોરસ્થિવિ માવા રિ એટલે કે જ્યારે પાક્ષિક આદિ પર્વતિથિનો ક્ષય હોય ત્યારે પૂર્વ તિથિ જ ગ્રહણ કરવી. પરંતુ ઉત્તર–પછીની તિથિ ગ્રહણ ન કરવી. કારણ કે તે પાછલની તિથિમાં ક્ષીણ તિથિના ભોગના ગંધનો પણ અભાવ હોવાથી.” એ પ્રમાણેનું વચન ધુણાક્ષર ન્યાયે કરીને સાક્ષીમાં લખાઈ ગયેલું છે. જો આમ ન હોય તો--ઘુણાક્ષરન્યાયે લખાયું ન હોય તો ચૌમાસી ચૌદશનો ક્ષય હોય ત્યારે પૂનમ જ લેવી એ પ્રમાણેનું કેમ બોલે?
લોકને વિષે પણ “હે દેવદત્ત! યજ્ઞદત્તનું લેણું તું આપ!' એ પ્રમાણે બોલી શકાતું નથી. અને એ પ્રમાણેનો જો વ્યવહાર ચાલે તો જગતની વ્યવસ્થાનો વિનાશ સર્જાય. અને એથી જ કરીને જિનવલ્લભસૂરિએ પૌષધવિધિ પ્રકરણમાં કહ્યું છે કે :–“ન તંગિ વિષે વહેલી તો વિમવર્ગ વાડમાસિગં વા બદ ન તો ફેવસિઘં ” ઇત્યાદિ એટલે કે “જો તે દિવસ ચૌદશ હોય તો પાક્ષિક અથવા ચૌમાસી પ્રતિક્રમણ કરવું, ન હોય તો દૈવસીક પ્રતિક્રમણ કરવું.”
અર્થાતું જો ચૌદશનો ક્ષય હોય અને તે દિવસે તેરસના દિવસે પફિખની ચૌદશ કે ચોમાસીની ચૌદશ હોય તો પાક્ષિક કે ચોમાસી પડિક્કમણું કરે. અને ન હોય તો દેવસિક પ્રતિક્રમણ કરે.
વળી વિધિપ્રપા ગ્રંથની અંદર જે “ચૌમાસી ચૌદશનો ક્ષય હોય ત્યારે પૂનમ ગ્રહણ' કરવાનું જણાવેલ છે ત્યારે આજના ખરતરોતો બારે મહિનાની ચૌદશના ક્ષયે પૂનમ-અમાવાસ્યા ગ્રહણ કરે છે. એ મોટું આશ્ચર્ય છે. તેથી કરીને ક્ષીણતિથિના સંબંધીનું લક્ષ્ય એટલે પર્વત્ય સંબંધીનું લેણું તેની પછીની તિથિથી પ્રાપ્ત થતું નથી. | ગાથાર્થ–૨૧૩ |
હવે પારકાના આશયનું કુત્સિતપણું-નીંદનીયપણું ઊભું કરીને તેનો તિરસ્કાર કરે છે. वुड्ढीए पुण पढमा, पुण्णा हाणीइं मूलओ गलिआ। इअ वयणं दुव्बयणं, सोअव्वं नेव निउणेहिं ॥२१४॥ .
જ્યારે તિથિની વૃદ્ધિ હોય ત્યારે તો પહેલી તિથિ જે પૂર્ણ છે તેને ગ્રહણ કરવી. અને તિથિની હાનિમાં તિથિ મૂળથી પણ ગળી ગયેલી છે.–નષ્ટ થઈ છે. એવું જે દુર્વચન એટલે મૃષાભાષણ તે બુદ્ધિમાનોએ સાંભળવા જેવું નથી. પરંતુ ફેંકી દેવા જેવું છે. // ગાથાર્થ–૨૧૪ ||
- હવે નહિ સાંભળવામાં કારણ જણાવે છે.
