________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
૩૭૭ જે કારણથી ઉકાળેલી સાંગરીનું જે પાણી તેની ઉપર જે તરીકા-તર વળે છે તે આંખવાળાઓને નજરે દેખાય છે, એ તર છે તે ચોખ્ખું તેલ દેખાય છે. આ વાતનો ભાવ એ છે કે ખરતરવડે કરીને સંદેહદોલાવલિગ્રંથમાં સાંગરી આદિને વિષે સર્વથા સ્નેહનો અભાવ કહેવાયો છે. તે પ્રત્યક્ષબાધવાળો છે. કારણ કે જ્યારે સાંગરી ઉકાળે છે ત્યારે પાણી ઉપર તેલની તરી પ્રત્યક્ષ જામેલી દેખાય છે. અને આંગળીથી જોઈએ તો ચીકાશ પકડાય છે. આ બધી વાત દેખતી આંખવાળાને અનુભવસિદ્ધ થાય છે. એવી પ્રત્યક્ષસિદ્ધ વાતનો અપલાપ તો ખરતર સિવાય બીજો કોણ કરી શકે? અને એથીજ કરીને પ્રત્યક્ષ અપલાપીપણું હોવાથી ખરતર સંજ્ઞારહિત છે. ગાથાર્થ-૧૪૨
હવે ઔષ્ટ્રિકના અભિપ્રાયને અભિમત થયેલી સ્થિતિને જણાવે છે.
जं दोलावत्तीए भणिअं, भणिअं च संगरं विदलं।
पवयणसारोद्धारो, संगरिमाइम्मि अप्पडिए॥१४३॥
જે સંદેહ દોલાવલીની વૃત્તિમાં એમ કહેવાયું છે કે પ્રવચન સારોદ્ધારને વિષે “સંસ્કૃિષિ અપડિy” એ સંદેહદોલાવલી વૃત્તિના પાઠને જણાવે છે કે “સાંગરી અંગેની ઇચ્છાનો ઉત્તર આપતાં જણાવે છે કે --
जह किर चवलयचणया, विदलं तह संगराइ विदलंति।
दिणचरिआनवपयपगरणेसु लिहिआ उ फलिवग्गे॥३॥ જેવી રીતે ચોળા અને ચણા વિદલ છે, તેવી રીતે સાંગરી આદિ પણ વિદલ છે. (યતિ) દિનચર્યા અને નવપદ પ્રકરણને વિષે ફલિકાવર્ગની અંદર સાંગરીને લખેલી છે. કિલ શબ્દ આપ્તવાદમાં છે. તેથી કરીને આપ્તપુરુષ આ પ્રમાણે કહે છે. મહારુક્ષ અને વિદલપણું હોવાથી ચોળા અને ચણા આદિ વિશેષની જેમ સાંગરી પણ વિદલ છે.”
(યતિ) દિનચર્યા અને નવપદ પ્રકરણમાં ફલિકાવર્ગમાં રાખેલ છે. તે દિનચર્યામાં આ પ્રમાણે :નિયા વો તહં સંગર વત્તા વવનીય હોના તિો કકકસૂરિ કૃત નવપદ પ્રકરણમાં તો દેખાતું નથી. પરંતુ પૂજ્યો વડે કરીને કરાયેલી “યતિદિનચર્યામાં હોવાથી કોઈક કૃતધરની બનાવેલી વૃત્તિમાં લખ્યું હશે? એમ સ્વયં વિચારવું અને ફલ્લિકાઓ સીંગો પ્રાય: વિદલ જ હોય છે. એ પ્રમાણેને ભાવ જાણવો. ૧૩૮ એ પ્રમાણે આપ્યોક્તપણાવડે કરીને સાંગરીનું વિદલપણું સમર્થિત કર્યું. અને આ વાતના સમર્થન માટે લક્ષણનો સદ્ભાવ આ પ્રમાણે ઉત્પન્ન કરે છે.
नय संगरबीआओ, तिल्लुप्पत्ती कयावि संभवइ । ___दलिए दुन्नि दलाई, मुग्गाईणं व दीसंति॥१३६॥ . એની ટીકાનો અર્થ સાગરિના બીમાંથી તેલની ઉત્પત્તિ થતી નથી. એટલે કે યંત્ર આદિમાં પ્ર. ૫. ૪૮
