________________
૩૭૬
જે
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ
,
પર્યાષિત અન્નદાનથી ખીજાયો” એમ અહિં પણ પર્યાષિતનો અર્થ વાસી લીધો છે. તેમજ કોઈક ઠેકાણે લાંબાકાળ સુધી રહેવામાં પણ પષિત શબ્દ વાપરેલો છે. જેવી રીતે પર્યુષણા કલ્પમાં “વાસીવાસ પોસવિશાળ” એ પદમાં વર્ષાવાસ સુધી મર્યાષિત રહેલા. એટલે અહિં પર્યુષિત શબ્દ લાંબા કાળ સુધીની સ્થિતિમાં બતાવેલો છે. કોઈક ઠેકાણે પર્યાષિત શબ્દ વ્યવસ્થામાં વપરાયો છે જેવી રીતે આચારાંગ સૂત્ર ધૂતાધ્યયન ૮-૧૮૨માં ને વિરવૂ અને પરિસિમેત્તિ કહેલું છે તેની ટીકા આ પ્રમાણે--“અહિં અલ્પ અર્થમાં નમ્ અવ્યય છે જેમકે આ “પુનાનું જ્ઞઃ આ પુરુષ અજ્ઞ છે એટલે સ્વલ્પ જ્ઞાનવાળો. એવી રીતે જે સાધુ “નાસ્તિ વેતં તિ અતઃ એટલે અલ્પવસ્ત્રવાળો એ પ્રમાણે અર્થ છે. અને અલ્પવસ્ત્રવાળો સાધુ સંયમમાં પર્યાષિત-વ્યવસ્થિત છે. એ પ્રમાણે આચારાંગની ટીકામાં કહેલું છે આ પ્રમાણે જ્યાં જેવો પ્રયોગ હોય ત્યાં અનેકાર્થવાળા પષિત શબ્દનો પ્રયોગ કરવો / ગાથાર્થ-૧૩૯ /
હવે શ્રતધરોએ કહેલી જે ગાથાઓ તેનો આધાર લઈને પણ પ્રજ્યા ભ્રમણાવડે કરીને ખરતરો દ્વારા સાંગરીને વિદલપણે જણાવવામાં પ્રવૃત્તિ થઈ તે અધિક ઉત્સુત્ર છે. અને તેને દૂર કરવા માટે પહેલાં તો મૃતધરોએ ગાથા કહી છે તે અમે જણાવીએ છીએ.
जंमि उ पीलिजंते, नेही नहु होइ बिंति तं विदलं । विदलेऽवि हु उप्पन्नं, णेहजुअं होइ णो विदलं ॥१४०॥
“યંત્ર આદિમાં જેને પીલાતાં તેલ ન નીકળતું હોય તેને મૃતધરોએ વિદલ કહેલું છે. અને વિદલમાં ઉત્પન્ન થયેલું છતાં પણ તેલવાળું હોય તો વિદલ થતું જ નથી.” ગાથાર્થ-૧૪૦ || હવે શ્રતધરોએ કહેલી આ ગાથા પર ખરતરની ભ્રાંતિ-ભ્રમણા કહે છે.
एवं विदल सरूवं, भणिऊण वि भणइ विदलवग्गगयं ।
संगरिगाई चउलयफलिउव्व विदलसन्नो ति॥१४१॥ પૂર્વે શ્રતધરોએ કહેલી ગાથાને ઉભવાવીને તે વિદલનું સ્વરૂપ બોલવા છતાં પણ સંગરિ આદિને વિદલપણામાં ગણે છે. જે ચોળાની ફળીની જેમ વિદલની જાતમાં ગણે છે. જે ચોળાફળી વિદલ છે તેમ ફળીની સામ્યતાને લઈને સાંગરીને પણ વિદલ છે એ પ્રમાણે બોલતો એવો ખરતર કેવા પ્રકારનો છે? તે જણાવે છે. હિતસંજ્ઞ–હિના–હિનીમૂતા પુરિતા –ફાટી ગયેલી છે સંજ્ઞા જેની એવો (સંજ્ઞારહિતનો) | ગાથાર્થ-૧૪૧ /
હવે સંજ્ઞારહિતપણું શાથી? તે હવે જણાવે છે.
जं उक्कालिअ-संगरजलतरिआ दीसई फुडं नेहो। चक्खुएफासण-विसओ, पच्चक्खं चक्खुमंताणं ॥१४२॥
