________________
૩૭૪ જે
કુપક્ષકૌશિકસહસ્ત્રકિરણાનુવાદ
બુક્કસ એટલે જૂના ધાન્યના જે ભાત અથવા પુરાતન-જૂનો સાથવાનો પિંડ, અથવા તો ઘણાં દિવસથી સારી રીતનું ભરેલું જે ગોરસવાળો ગોધૂમકંડક તથા જવનો બનાવેલો પુલાક અને એવા પ્રકારના પિંડને પામીને રાગ-દ્વેષ રહિત હોવાથી “દ્રવિકો ભગવાનું” એ પ્રમાણે આચારાંગની વૃત્તિમાં કહેલું છે. આ ટીકાની અંદર પષિત ભક્તને શીતપિંડ કહેલો છે. તે ભક્ત શબ્દનો અર્થ અન્ન અને દૂર થતો હોવાથી દૂર આદિ લેવું.
અને તે કુરાદિ તે દિવસ સંબંધીનું હોય અથવા બીજા દિવસ સંબંધીનું હોય તો તે બન્ને રીતનું પણ સાધુઓને કહ્યજ છે. અને એથી કરીને પર્યાષિત શબ્દનો અર્થ શીતલપિંડ કર્યો તે યુક્ત જ છે.
- હવે જો આ ટીકામાં રહેલા પુરાત્મા " એટલે કે “ઘણાં દિવસના રાંધેલા અને રહેલાં અડદના બાકળા, એ પદનું શરણું સ્વીકારીને અભક્ષ્ય એવા પણ વાલને વિદલ આદિનું ખાવાપણું જે ખરતરનું છે તે મહામોહવિલસિત છે.
કારણ કે ઘણાં દિવસ સંબંધીનો રાંધેલો જે અડદ આદિ છે તે અતિવિનષ્ટ થઈ ગયેલો હોવાથી પામરોને (ભિખારી) ઓને પણ અભક્ષ્ય-ખાવા લાયક નથી. તે પ્રત્યક્ષસિદ્ધ વાત છે. અને આ વાતમાં જો વિશ્વાસ ન બેસતો હોય તો એવા રાંધેલા અળદ-બાકુલાને ત્રણ દિવસ સુધી રાખીને જોઈ લેવું હાથમાં રહેલા કંકણને જોવા માટે આરીસાને શોધવો એ યુક્ત નથી. એ પ્રમાણેની લોકોકિત પણ છે.
વાદી શંકા કરે છે કે જો તમે કહો છો તેમ હોય તો તેવા પ્રકારના અડદને ગ્રહણ કરવાવાળું ભગવાનનું વર્ણન કેમ? એમ જો કહેતો હોય તો તારી વાત સત્ય છે. અમે તે વાક્યને તમે કહો તેવી રીતે સ્વીકારતાં જ નથી; પરંતુ અભક્ષ્યમાત્ર ખાવામાં બધીવાતે બદ્ધકક્ષ થયેલા એવા તારા અભિપ્રાયથી ભિન્ન અભિપ્રાયને જણાવનારું એ પદ એમ અમે સ્વીકારીએ છીએ.
તે આ પ્રમાણે સુકન્માષ-અર્ધ સ્વિત્ન--અર્ધ ભિજાયેલ અડદને કુભાષ કહેવાય છે. કહેલું છે 3-कुल्मासस्तु यावकः कुले न मस्यति परिणमते वा वृषोदरादित्वात्॥
એ પ્રમાણેની વ્યુત્પત્તિ કરીને પૃષોદરાદિ ગણથી યુક્લાસ શબ્દની વ્યુત્પત્તિ થાય. અને તેથી કરીને બહુ દિવસથી રંધાઈને રહેલા એટલે ઘણાં દિવસથી અગ્નિસંસ્કાર પામેલા શેકાયેલા (મગમઠની જેમ) બાકુલા-તેવા પ્રકારના થયા છતાં પ્રાયઃ નિરસ જ છે. તે સાધુઓને ઉચિત જ છે. નહિ કે ખરતરના મહોઢાંને યોગ્ય વિદલ આદિ રાંધેલું અને અનેક દિવસ સુધી રહેલું.
હવે વાદી શંકા કરે છે કે હવે તમો કહો છો તે પ્રકારનું વિદલ નથી. એમ માની લઈએ; પરંતુ એ જ ટીકાની અંદર ઘણાં દિવસના ગોરસથી ભરેલું ગોધુમ મંડકની વાત આવે છે તેનું શું? એટલે એવા પ્રકારના ઘઉના માંડા લીધેલ છે એવું વચન હોવાથી પષિત એવા વાસી-પૂરી-રોટલી આદિનું ગ્રહણ કરવું એ તો યુક્ત છે. એમ જ કહેતો હોય તો બોલીશ નહિ. તે વાક્યની અંદર વાસી પૂરી-રોટલી આદિના ગ્રહણની વિધિના ગંધનો પણ અભાવ હોવાથી તે આ પ્રમાણે :
