________________
શ્રી પ્રવચન પરીક્ષાનુવાદ ભાગ-૧
बहुकाल दूरदेसंतरिआणं निण्णयंपि को कुणइ ? | उष्पर्णमि विवाए, निण्णयवयणं जह इआणि ॥७५॥
બહુકાલ અને દૂરદેશાન્તરિત એવાઓના એટલે કે જે કુમત ઉત્પન્ન થયો છે તેનો કાલ પણ ઘણો ગયો હોય અથવા તો તે કુમતવાદી તીર્થથી વિપક્ષીભૂત બનીને પોતે દેશત્યાગ કરીને દૂર દેશ ચાલ્યો ગયો હોય તેનો નિર્ણય પણ કોણ કરે? અર્થાત્ કોઈ ન કરે. એ પ્રમાણે વાદવિવાદ ઉત્પન્ન થયે છતે યથાવસ્થિત સ્વરૂપની વિચારણા કરતાં ખરતરમત અસાર-નિસ્સારરૂપે જ પ્રગટ થયો છે. કારણ કે અસત્ય વસ્તુનો તેવો સ્વભાવ છે કે તે અસત્યરૂપે જાહેર થાય જ.
Σ ૩૩૧
કહેલું છે કે ગધેડાના લીંડા જેવું બહારથી સુંદર આકારવાલું, અંદરથી નિસ્સાર-સાર વગરનું એવી રીતનું અસત્યવચન જેમ જેમ વિચારાય તેમ તેમ એ નષ્ટ થતું જાય છે. ।। ગાથાર્થ-૭૫ || અનાભોગને પ્રગટ કરતાં છતા જણાવે છે.
कहमण्णह बारससयचउवरिसे खरयराणमुप्पत्तिं । भासंतावि नवगीवित्तीकरो खरयरोत्ति वयं ॥७६॥
જો અનાભોગ ન થતો હોય તો ‘૧૨૦૪-માં ખરતરની ઉત્પત્તિ થઇ છે' તે પ્રમાણે બોલવા છતાં ‘“નવાંગીવૃત્તિકાર ખરતર છે' એ પ્રમાણેનું વચન કેમ બોલે છે? એટલે આ કહેવાતી વાતનો ભાવ એ છે કે ખરતર મતની ઉત્પત્તિ-૧૨૦૪થી છે. અને અભયદેવસૂરિએ સ્થાનાંગસૂત્રની વૃત્તિ ૧૧૨૦માં કરી. કહ્યું છે કે ‘શ્રી વિક્રમાદિત્ય રાજાના કાલથી વિક્રમ સંવત ૧૧૨૦ વર્ષ ગયા બાદ અલ્પ બુદ્ધિશાળીને પણ ગમ્ય એવી સ્થાનાંગ સૂત્રની ટીકા બનાવી.' એ પ્રમાણે સ્થાનાંગ સૂત્રની વૃત્તિની પ્રશસ્તિમાં લખેલ છે. આ બન્ને વાતનો પરસ્પર વિચાર કર્યો હોત તો નવાંગીવૃત્તિકારને ખરતરનું કલંક કોણ આપે? અને એથી કરીને પ્રાયઃ કુપાક્ષિકોના અનુવાદથી અસત્ એવી જ પ્રવૃત્તિ થાય છે. વળી જે એમ કહે છે કે ૧૨૦૪માં રુદ્રપલ્લીય ખરતરની ઉત્પત્તિ થઇ છે એમ કહે છે તે પણ બરાબર નથી. કારણ કે રુદ્રપલ્લીય સંજ્ઞા જિનશેખરથી જ ઉત્પન્ન થઈ નથી. પરંતુ જિનશેખરના ચોથા પટ્ટધર અભયદેવસૂરિથી થઈ છે. રુદ્રપલ્લીઓ વડે કહેવાયું છે કે :
पट्टे तदीयेऽभयदेवसूरिरासीद् द्वितीयोऽपि गुणाद्वितीयः । जातो यतोऽयं जयतीह रुद्रपल्लीयगच्छः सुतरामतुच्छः ॥१॥
તેમની પાટે શ્રેષ્ઠ એવા બીજા અભયદેવસૂરિ થયા. કે જે ગુણે કરીને અદ્વિતીય હતાં. અને જેનાથી અતુચ્છ એવો રુદ્રપલ્લીય ગચ્છ ઉત્પન્ન થયો છે. તે જયવંતો વર્તે છે. એ પ્રમાણે વૃત્તિની પ્રશસ્તિમાં લખેલું છે. ।। ગાથાર્થ-૭૬ ।।
હવે પ્રાયેઃ કરીને પ્રવચન ઉપર જેમણે ઉપયોગ દીધો નથી એવો ઘણો જન સમુદાય, ખરતરના
